I. Giới thiệu: Núi Ôliu hay Vườn Dầu
Trong Kinh Thánh, cả "Núi Ôliu" (hay Núi Cây Dầu) và "Vườn Cây Dầu" (thường được gọi là Vườn Ghết-sê-ma-ni) đều là những địa danh cực kỳ quan trọng, đặc biệt gắn liền với cuộc đời và sứ vụ của Chúa Giêsu Kitô. Cần làm rõ mối quan hệ giữa hai tên gọi này:
1. Núi Ôliu (Mount of Olives - Hípri: Har HaZeitim): Đây là một dãy đồi nằm ở phía Đông thành Giêrusalem, ngăn cách với thành bởi thung lũng Kít-rôn (Kidron). Tên gọi này xuất phát từ việc xưa kia sườn núi được bao phủ bởi các vườn cây ôliu. Đây là một địa điểm rộng lớn hơn.
2. Vườn Ghết-sê-ma-ni (Gethsemane - Hípri: Gat Shmanim): Đây là một khu vườn hoặc một thửa đất cụ thể nằm trên sườn phía Tây của Núi Ôliu, dưới chân núi, gần thung lũng Kít-rôn. Tên "Ghết-sê-ma-ni" trong tiếng Aram có nghĩa là "máy ép dầu" (oil press), cho thấy nơi đây có thể đã từng có hoạt động sản xuất dầu ôliu.
Như vậy, Vườn Ghết-sê-ma-ni là một phần của Núi Ôliu. Khi Kinh Thánh nói về các sự kiện tại Ghết-sê-ma-ni, nó cũng diễn ra trên Núi Ôliu. Tuy nhiên, Núi Ôliu cũng là bối cảnh cho nhiều sự kiện khác nữa.
II. Bối cảnh Địa lý và Lịch sử
Vị trí: Nằm ngay phía đông của Núi Đền Thờ ở Giêrusalem, cách một quãng ngắn đi bộ qua thung lũng Kít-rôn. Từ trên Núi Ôliu có thể nhìn bao quát toàn cảnh Thành Thánh, đặc biệt là khu vực Đền Thờ (thời Chúa Giêsu).
Tầm quan trọng: Vị trí gần Giêrusalem khiến nó trở thành một địa điểm thuận tiện cho việc nghỉ ngơi, cầu nguyện, và cũng là một con đường quan trọng để vào hoặc ra khỏi thành.
III. Núi Ôliu và Ghết-sê-ma-ni trong Cựu Ước
Mặc dù nổi bật trong Tân Ước, Núi Ôliu cũng được nhắc đến trong Cựu Ước với những ý nghĩa quan trọng:
1. Nơi Vua Đavít chạy trốn: Khi con trai là Ápsalom nổi loạn, Vua Đavít đã khóc lóc, đi chân không, trùm đầu và lên Núi Ôliu để chạy trốn khỏi Giêrusalem (2 Samuel 15:30). Đây là hình ảnh của một vị vua công chính chịu đau khổ và sỉ nhục.
2. Nơi Vinh Quang Thiên Chúa ngự đến: Ngôn sứ Êdêkien thấy vinh quang của ĐỨC CHÚA rời khỏi Đền Thờ và dừng lại trên ngọn núi ở phía đông thành phố (Êdêkien 11:23), chính là Núi Ôliu. Điều này báo trước sự phán xét nhưng cũng hé mở niềm hy vọng phục hồi.
3. Nơi Đấng Mêsia quang lâm (theo ngôn sứ Dacaria): Ngôn sứ Dacaria loan báo rằng trong Ngày của ĐỨC CHÚA, Người sẽ đứng trên Núi Ôliu, và ngọn núi sẽ bị tách làm đôi, tạo thành một thung lũng lớn (Dacaria 14:4). Đây là một hình ảnh cánh chung về cuộc can thiệp cuối cùng của Thiên Chúa.
IV. Núi Ôliu và Ghết-sê-ma-ni trong Tân Ước: Đỉnh cao Ý nghĩa
Địa điểm này gắn liền mật thiết với những sự kiện then chốt trong cuộc đời Chúa Giêsu:
1. Nơi Chúa Giêsu thường lui tới dạy dỗ và nghỉ ngơi:
o Tin Mừng Luca ghi nhận: "Ban ngày, Đức Giê-su giảng dạy trong Đền Thờ, còn ban đêm, Người đi ra núi gọi là núi Ô-liu và ở lại đó." (Luca 21:37).
o Tin Mừng Gioan cũng cho biết: "Đức Giê-su lui tới đó nhiều lần với các môn đệ, nên Giu-đa, kẻ nộp Người, cũng biết nơi này." (Gioan 18:2). Điều này cho thấy sự quen thuộc và tầm quan trọng của nơi này đối với Chúa Giêsu và các môn đệ.
o Đây là nơi Người có thể tìm thấy sự yên tĩnh để cầu nguyện và dạy dỗ riêng các môn đệ. Truyền thống cũng đặt địa điểm Chúa Giêsu dạy Kinh Lạy Cha trên Núi Ôliu (Nhà thờ Kinh Lạy Cha - Pater Noster ngày nay).
2. Con đường Khải Hoàn vào Giêrusalem:
o Chúa Giêsu đã bắt đầu cuộc rước lá trọng thể vào Giêrusalem từ một địa điểm trên Núi Ôliu, gần Bếtphaghê và Bêtania (Matthêu 21:1; Máccô 11:1; Luca 19:29).
o Khi xuống dốc Núi Ôliu, "tất cả đoàn môn đệ vui mừng bắt đầu lớn tiếng ca tụng Thiên Chúa" (Luca 19:37). Đây là hình ảnh Đấng Mêsia-Vua tiến vào thành của Người, nhưng là một vị vua khiêm nhường.
3. Nơi Chúa Giêsu giảng về Thời Cánh Chung (Diễn Từ Trên Núi Ôliu):
o Khi ngồi trên Núi Ôliu, đối diện Đền Thờ, Chúa Giêsu đã có bài giảng dài và quan trọng về sự phá hủy Đền Thờ, những dấu hiệu thời cuối cùng và cuộc quang lâm của Người (Matthêu 24-25; Máccô 13; Luca 21:5-36). Vị trí nhìn về Đền Thờ càng làm tăng thêm ý nghĩa cho lời tiên báo của Người.
4. Vườn Ghết-sê-ma-ni: Nơi Cầu Nguyện Hấp Hối và Vâng Phục:
o Đây là sự kiện đỉnh cao gắn liền với tên gọi "Vườn Cây Dầu". Sau Bữa Tiệc Ly, Chúa Giêsu cùng các môn đệ đến Ghết-sê-ma-ni (Matthêu 26:36; Máccô 14:32).
o Cơn hấp hối và cầu nguyện: Tại đây, Chúa Giêsu trải qua cơn sầu não và xao xuyến tột độ ("Tâm hồn Thầy buồn đến chết được" - Mt 26:38; Mc 14:34). Người cầu nguyện tha thiết cùng Chúa Cha, xin cất chén đắng khỏi mình, nhưng hoàn toàn quy phục thánh ý Cha: "Lạy Cha, nếu Cha muốn, xin cất chén này xa con. Tuy vậy, xin đừng làm theo ý con, mà làm theo ý Cha." (Luca 22:42).
o Mồ hôi máu: Tin Mừng Luca (trong một số bản văn được Giáo Hội Công Giáo chấp nhận) ghi lại chi tiết Người ưu phiền lo lắng đến nỗi "mồ hôi Người như những giọt máu rơi xuống đất" (Luca 22:44). Điều này cho thấy cường độ đau khổ nội tâm khủng khiếp của Chúa Giêsu khi đối diện với tội lỗi nhân loại và cuộc khổ nạn sắp tới. Sách Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo (số 612) nhấn mạnh sự hiệp thông của Người với nỗi đau khổ của chúng ta trong cơn hấp hối này.
o Sự yếu đuối của các môn đệ: Trong lúc Chúa Giêsu chiến đấu trong lời cầu nguyện, các môn đệ thân tín nhất (Phêrô, Giacôbê, Gioan) lại ngủ thiếp đi vì buồn phiền, cho thấy sự tương phản giữa sức mạnh tinh thần của Chúa và sự yếu đuối của con người (Mt 26:40-45; Mc 14:37-41).
o Sự vâng phục: Cơn hấp hối tại Ghết-sê-ma-ni không chỉ là biểu hiện của sự đau khổ mà còn là đỉnh cao của sự vâng phục. Lời cầu nguyện của Chúa Giêsu ("xin theo ý Cha") đã sửa lại sự bất tuân của Ađam xưa, mở đường cho ơn cứu độ.
5. Nơi Chúa Giêsu bị Phản Bội và Bị Bắt:
o Cũng chính tại Ghết-sê-ma-ni, Giuđa Ítcariốt đã dẫn một đám đông binh lính và thuộc hạ đến bắt Chúa Giêsu, dùng cái hôn làm dấu hiệu phản bội (Matthêu 26:47-50; Máccô 14:43-46; Luca 22:47-48; Gioan 18:3-9).
o Đây là nơi bắt đầu trực tiếp cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu.
6. Nơi Chúa Giêsu Lên Trời (Thăng Thiên):
o Sách Công vụ Tông đồ ghi lại rằng sau khi sống lại và hiện ra với các môn đệ trong 40 ngày, Chúa Giêsu đã dẫn họ đến khu vực Núi Ôliu và từ đó, Người được cất lên trời (Công vụ 1:9-12). "Bấy giờ các ông từ núi gọi là núi Ô-liu trở về Giê-ru-sa-lem. Núi này ở gần Giê-ru-sa-lem, cách một quãng đường được phép đi trong ngày sa-bát." (Cv 1:12).
o Mặc dù Luca 24:50 nói Người dẫn các ông đến "vùng Bêtania" rồi chúc lành và rời khỏi các ông, Bêtania nằm ở sườn phía đông của Núi Ôliu. Truyền thống Kitô giáo từ rất sớm đã xác định địa điểm Thăng Thiên là trên đỉnh Núi Ôliu.
V. Ý Nghĩa Thần Học và Thiêng Liêng
Núi Ôliu và đặc biệt là Vườn Ghết-sê-ma-ni mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc:
1. Nơi biểu lộ trọn vẹn Nhân tính của Chúa Giêsu: Cơn hấp hối cho thấy Chúa Giêsu, dù là Thiên Chúa thật, cũng là người thật, cảm nhận nỗi sợ hãi, đau buồn, và sự cô đơn trước cái chết và gánh nặng tội lỗi nhân loại.
2. Nơi của sự Cầu Nguyện và Phụng Hiến: Ghết-sê-ma-ni là mẫu mực cho lời cầu nguyện trong cơn thử thách. Chúa Giêsu dạy chúng ta đối thoại chân thành với Chúa Cha, bày tỏ những khao khát sâu xa nhất, nhưng luôn đặt thánh ý Cha lên trên hết.
3. Nơi Chiến Thắng Sự Cám Dỗ và Tội Lỗi: Bằng sự vâng phục tuyệt đối ("xin theo ý Cha"), Chúa Giêsu đã chiến thắng cám dỗ muốn trốn tránh đau khổ và đã bắt đầu cuộc chiến thắng cuối cùng trên tội lỗi và sự chết. Sự vâng phục này đối lập và sửa chữa sự bất tuân của Ađam trong Vườn Địa Đàng.
4. Nơi Bắt Đầu Cuộc Thương Khó Cứu Độ: Từ Ghết-sê-ma-ni, con đường dẫn đến thập giá bắt đầu. Đây là ngưỡng cửa của hy lễ tột cùng mà Chúa Giêsu tự nguyện chấp nhận vì yêu thương nhân loại.
5. Nơi của Hy Vọng Cánh Chung: Lời giảng về thời cuối cùng và sự kiện Thăng Thiên tại Núi Ôliu hướng chúng ta về niềm hy vọng vào Nước Trời, sự trở lại trong vinh quang của Chúa Giêsu và sự sống đời sau. Lời tiên tri của Dacaria cũng củng cố ý nghĩa cánh chung này.
6. Nơi Gặp Gỡ Thân Mật: Đây là nơi Chúa Giêsu thường xuyên tìm đến để ở bên các môn đệ và cầu nguyện cùng Chúa Cha, cho thấy tầm quan trọng của tình bạn và mối tương quan cá vị với Thiên Chúa.
VI. Truyền Thống và Các Thánh Tích Công Giáo
Núi Ôliu là một trong những địa điểm hành hương quan trọng nhất của Kitô giáo. Nhiều nhà thờ và thánh tích được xây dựng để tưởng nhớ các sự kiện đã diễn ra tại đây:
Nhà thờ Các Dân Tộc (Church of All Nations) / Vương Cung Thánh Đường Hấp Hối (Basilica of the Agony): Được xây dựng bao quanh một phần đá gốc (Tảng Đá Hấp Hối - Rock of Agony) nơi Chúa Giêsu được cho là đã cầu nguyện trong Vườn Ghết-sê-ma-ni. Nhà thờ được nhiều quốc gia đóng góp xây dựng, thể hiện tính phổ quát của Giáo Hội. Bên cạnh nhà thờ là một khu vườn với những cây ôliu cổ thụ, một số có thể có niên đại rất lâu đời, gợi nhớ khung cảnh xưa.
Nhà thờ Kinh Lạy Cha (Church of the Pater Noster): Tọa lạc tại nơi theo truyền thống Chúa Giêsu đã dạy các môn đệ Kinh Lạy Cha. Các bức tường của tu viện và nhà thờ được trang trí bằng Kinh Lạy Cha viết bằng rất nhiều ngôn ngữ khác nhau.
Nhà nguyện Thăng Thiên (Chapel of the Ascension): Một nhà nguyện nhỏ, ban đầu là một nhà thờ lớn thời Byzantine và Thập Tự Chinh, được xây dựng tại địa điểm truyền thống nơi Chúa Giêsu lên trời. Bên trong có một tảng đá được cho là còn lưu dấu chân cuối cùng của Chúa Giêsu trên mặt đất. Hiện nay nơi này thuộc quyền quản lý của người Hồi giáo nhưng Kitô hữu được phép cử hành phụng vụ vào Lễ Thăng Thiên.
Nhà thờ Chúa Khóc Thương Thành Giêrusalem (Dominus Flevit): Có hình dáng giọt nước mắt, được xây dựng tại nơi Chúa Giêsu được cho là đã khóc thương thành Giêrusalem khi nhìn về phía thành từ Núi Ôliu (Luca 19:41-44). Cửa sổ phía sau bàn thờ có tầm nhìn tuyệt đẹp về Núi Đền Thờ.
Mộ Đức Trinh Nữ Maria: Nằm dưới chân Núi Ôliu, trong thung lũng Kít-rôn, gần Vườn Ghết-sê-ma-ni. Đây là nơi theo truyền thống Đông phương và được nhiều người Công giáo tin là nơi an táng và Mông Triệu của Đức Maria.
VII. Kết Luận
Núi Ôliu và Vườn Ghết-sê-ma-ni không chỉ là những địa danh lịch sử. Đối với người Công giáo, đây là những "không gian thánh," nơi Thiên Chúa đã gặp gỡ con người một cách sâu sắc và đầy kịch tính. Từ những lời dạy bảo, lời tiên tri, đến đỉnh điểm là cơn hấp hối, sự phản bội, bị bắt giữ và cuối cùng là vinh quang Thăng Thiên, Núi Ôliu gói trọn nhiều mầu nhiệm quan trọng của đức tin Kitô giáo. Ghết-sê-ma-ni mãi mãi là biểu tượng của sự đau khổ vì yêu, sự vâng phục thánh ý Cha và là nơi khởi đầu con đường cứu độ qua Thập Giá. Chiêm ngắm và suy niệm về những sự kiện tại Núi Ôliu giúp người tín hữu đào sâu mối tương quan với Chúa Giêsu Kitô, Đấng đã yêu thương và hiến mình cho nhân loại.