Suy Niệm Lời Chúa
Thứ Tư Tuần 13 Thường Niên
Sợi Chỉ Vàng Của Lòng Thương Xót
Thánh vịnh Đáp ca trong Phụng vụ Lời Chúa hôm nay vang lên như một điệp khúc đầy hy vọng: “Kìa người đau khổ cầu cứu và Chúa đã nghe” (Tv 33,7a). Đây không chỉ là một câu hát xen giữa các bài đọc, mà còn là lăng kính thần học, là sợi chỉ vàng xuyên suốt, giúp chúng ta khám phá một chân lý nền tảng và cảm động về Thiên Chúa: Ngài là Đấng lắng nghe. Ngài không chỉ nghe những lời kinh được soạn sẵn trong đền thờ, mà còn nghe thấy cả tiếng khóc thầm trong sa mạc hoang vu và tiếng la hét từ nơi mồ mả tăm tối.
Lời Chúa hôm nay mời gọi chúng ta chiêm ngắm hai bức tranh về sự loại trừ ở hai thời điểm khác nhau trong lịch sử cứu độ, nhưng cả hai đều được nối kết bởi tiếng kêu của người đau khổ và sự đáp lại đầy quyền năng và thương xót của Thiên Chúa. Một bên là câu chuyện của người mẹ góa và đứa con bị xua đuổi vào sa mạc; một bên là thảm cảnh của hai con người bị ma quỷ giam cầm nơi cõi chết. Cả hai đều là những phận người bị gạt ra bên lề, bị xã hội ruồng bỏ, và tưởng chừng như không còn lối thoát. Thế nhưng, chính từ vực thẳm của nỗi đau, tiếng kêu của họ đã chạm đến trái tim Thiên Chúa, và Ngài đã can thiệp để cứu độ.
Để thấy rõ sự tương đồng sâu sắc này, chúng ta có thể phác họa một bức tranh tổng thể về Lời Chúa hôm nay:
| Yếu Tố | Bài Đọc 1 (St 21, 5.8-20) | Bài Tin Mừng (Mt 8,28-34) |
| Người Bị Loại Trừ | Hagar và Ismael, người mẹ và đứa con bị xua đuổi, trở thành những người tị nạn không chốn nương thân. | Hai người bị quỷ ám, sống nơi mồ mả, bị xã hội ruồng bỏ, sợ hãi và xa lánh. |
| Tiếng Kêu Đau Khổ | Tiếng khóc của đứa trẻ sắp chết vì khát và tiếng than ai oán của người mẹ tuyệt vọng (St 21,16-17). | Tiếng la hét của những con người bị sự dữ dày vò, một tiếng kêu vừa chống đối vừa nhận biết quyền năng của Chúa (Mt 8,29). |
| Hành Động Cứu Độ | Chúa nghe thấy tiếng kêu, mở mắt cho Hagar thấy giếng nước, và lặp lại lời hứa về một tương lai vĩ đại (St 21,17-19). | Chúa dùng quyền năng trục xuất ma quỷ, trả lại cho họ tự do, nhân phẩm và sự bình an (Mt 8,32). |
Giữa cõi nhân gian đầy những tiếng thở than, có những tiếng kêu dường như chìm vào quên lãng, bị vùi lấp bởi sự thờ ơ của người đời. Đó là tiếng khóc nghẹn ngào của người mẹ đơn thân bị xua đuổi, là tiếng la hét điên dại của những phận người bị giam cầm trong bóng tối. Nhưng Phụng vụ Lời Chúa hôm nay đã thắp lên một niềm hy vọng lớn lao, một chân lý muôn đời được gói trọn trong câu Thánh vịnh đáp ca: “Kìa người đau khổ cầu cứu và Chúa đã nghe” (Tv 33,7a). Lời hát ấy không chỉ là một giai điệu, mà là một lời đáp từ trời cao, là sợi chỉ hồng của lòng thương xót nối kết hai mảnh đời tưởng chừng như chẳng liên quan: một người mẹ và đứa con thơ trong sa mạc cháy bỏng, và hai con người vật vờ nơi mồ hoang lạnh lẽo.
Cả hai đều là những bức tranh về nỗi đau của sự loại trừ. Một bên là người mẹ góa bụa và đứa con bị đẩy ra khỏi mái ấm, trở thành những kẻ không chốn nương thân. Một bên là hai con người bị xiềng xích của ma quỷ trói buộc, bị xã hội ruồng bỏ, sống như đã chết. Họ là những phận người bị gạt ra bên lề cuộc sống, những tiếng nói bị đời làm cho câm lặng. Thế nhưng, chính từ vực thẳm của nỗi tuyệt vọng, tiếng kêu của họ đã cất lên, một tiếng kêu thấu tận trời xanh, chạm đến trái tim của Thiên Chúa. Và Ngài đã lắng nghe, đã can thiệp, đã cứu độ.
Tiếng Khóc Giữa Sa Mạc (St 21, 5.8-20)
Câu chuyện trong sách Sáng Thế mở ra bằng một bữa tiệc linh đình, mừng cho Isaac, con của lời hứa, được cai sữa. Niềm vui của gia tộc tưởng chừng như trọn vẹn, nhưng rồi một đám mây ghen tuông và sợ hãi đã kéo đến. Bà Sa-ra, vì lo cho quyền thừa kế của con mình, đã buông ra một lời nói cay đắng, một bản án trục xuất dành cho người nữ tỳ Hagar và đứa con trai của nàng là Ít-ma-en:
“Hãy đuổi mẹ con người tì nữ này đi, vì con của người đầy tớ không được thừa hưởng gia tài cùng với con tôi là Isaac” (St 21,10).
Chỉ với một manh áo, một bầu nước cạn dần, hai mẹ con Ha-ga bị đẩy vào sa mạc mênh mông. Họ trở thành những người tị nạn đầu tiên của lịch sử cứu độ, những nạn nhân của bi kịch gia đình, của sự ích kỷ và nỗi sợ hãi. Khi giọt nước cuối cùng đã cạn, niềm hy vọng cũng lịm tắt. Người mẹ, trong nỗi đau đớn tột cùng, đã đặt con mình dưới một bụi cây rồi đi ra xa. Nàng không nỡ nhìn con chết. Tiếng khóc của nàng như xé nát cả không gian câm lặng của sa mạc: “Tôi chẳng nỡ thấy con tôi chết” (St 21,16). Đó là tiếng kêu của một trái tim tan vỡ, tiếng kêu của sự bất lực và tuyệt vọng hoàn toàn.
Hình ảnh của Hagar và Ismael hôm nay làm chúng ta chạnh lòng nghĩ đến biết bao phận người di dân, tị nạn, những nạn nhân của một “văn hóa thải loại” mà Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhiều lần lên án. Họ là những con người bị gạt ra bên lề xã hội, bị coi là gánh nặng, là mối phiền toái cho sự an toàn và sung túc của người khác. Họ là những “thứ dư thừa” trong một thế giới chỉ biết tính toán thiệt hơn. Câu chuyện của họ mời gọi chúng ta nhận ra khuôn mặt của Đức Kitô nơi những người anh em bé mọn đang phải đối mặt với sa mạc của sự thờ ơ và thành kiến.
Nhưng chính trong lúc bóng tối của sự chết dường như bao trùm, ánh sáng của Thiên Chúa đã chiếu rọi. “Chúa đã nghe tiếng khóc của đứa trẻ” (St 21,17). Thật kỳ diệu, Thiên Chúa không nghe lời buộc tội của Sara, cũng không nghe lời than phiền của Ápraham, mà Ngài nghe tiếng khóc yếu ớt của một đứa trẻ vô danh giữa sa mạc. Ngài không phán xét, không đòi điều kiện, Ngài chỉ đơn giản là lắng nghe và đáp lại bằng lòng trắc ẩn. Thiên thần của Chúa đã mở mắt cho Ha-ga thấy một giếng nước, và quan trọng hơn, đã trao cho nàng một lời hứa để tiếp tục hy vọng:
“Hãy chỗi dậy, ẵm con đi, và giữ chặt tay nó, vì Ta sẽ cho nó trở thành một dân tộc vĩ đại” (St 21,18).
Giếng nước giữa sa mạc không chỉ cứu hai mẹ con khỏi cái chết thể lý, mà còn là biểu tượng của một sự sống mới, một tương lai được Thiên Chúa chúc phúc. Tình yêu của Chúa thật bao la, vượt trên cả Giao Ước. Dù Isaac là con của lời hứa, Thiên Chúa vẫn không bỏ rơi Ít-ma-en. Tình thương của Ngài không có ranh giới, không loại trừ một ai.
Tiếng Hét Từ Chốn Mồ Hoang (Mt 8,28-34)
Nếu Ha-ga và Ít-ma-en bị loại trừ khỏi cộng đồng người sống, thì hai người đàn ông trong bài Tin Mừng còn bị đẩy vào một nơi tăm tối hơn: chốn mồ mả, nơi của sự chết, của sự ô uế, của sự đoạn tuyệt hoàn toàn với sự sống. Họ không chỉ bị xã hội ruồng bỏ, mà còn bị chính sự dữ giam cầm, biến họ thành những con người “dữ tợn” đến nỗi không ai dám qua lại. Họ là hình ảnh bi thảm nhất của sự tha hóa, vừa là nạn nhân vừa là mối đe dọa cho người khác.
Tiếng la hét của họ khi gặp Chúa Giêsu: “Hỡi Con Thiên Chúa, chuyện chúng tôi can gì đến ông? Ông đến đây để làm khổ chúng tôi trước thời hạn sao?” (Mt 8,29), là một tiếng kêu đầy nghịch lý. Đó vừa là lời chống đối của ma quỷ, vừa là một lời tuyên xưng đức tin trong tuyệt vọng. Ma quỷ nhận ra Chúa Giêsu là ai, nhận ra quyền năng tối thượng của Ngài. Tiếng kêu ấy, dù phát ra từ miệng lưỡi của sự dữ, cũng chính là tiếng kêu thẳm sâu của những linh hồn đang quằn quại trong đau khổ, một tiếng kêu vô vọng nhưng lại gặp được Đấng duy nhất có thể giải thoát.
Sự dữ không chỉ làm con người ra xấu xa, mà nó còn nô lệ hóa và hủy diệt. Nó đẩy con người vào chốn mồ mả, vào cõi chết. Ngược lại, Chúa Giêsu đến không phải để lên án, mà để giải thoát, để trả lại tự do. Mỗi chúng ta đều có những “vùng mồ mả” trong tâm hồn: những góc tối của tội lỗi, những nỗi sợ hãi, những ám ảnh. Chúa Giêsu đến để chiếu ánh sáng của Ngài vào đó, để giải thoát chúng ta khỏi mọi xiềng xích.
Xin Cho Con Một Trái Tim Biết Lắng Nghe
Đặt hai bức tranh cạnh nhau, ta thấy một điểm chung thật cảm động. Cả Ha-ga, Ít-ma-en và hai người bị quỷ ám đều là những “người nghèo” theo nghĩa sâu xa nhất của Tin Mừng: họ bị tước đoạt nhân phẩm, tương lai và cộng đồng. Họ chính là những “người đau khổ cầu cứu” mà Thánh vịnh đã hát lên. Và trong cả hai trường hợp, Thiên Chúa đều chủ động lắng nghe và can thiệp. Ngài ban cho Ha-ga giếng nước của hy vọng. Ngài trả lại cho hai người bị quỷ ám sự bình an và phẩm giá. Hành động của Thiên Chúa là nền tảng cho “sự ưu tiên chọn lựa người nghèo” của Hội Thánh, một lựa chọn không phải vì chính trị, mà vì xuất phát từ chính trái tim của Thiên Chúa.
Lời Chúa hôm nay không chỉ là một câu chuyện đẹp của quá khứ, mà là một lời mời gọi tha thiết cho mỗi chúng ta. Giữa một thế giới vẫn còn đầy những sa mạc của sự cô đơn và những nấm mồ của sự loại trừ, chúng ta được mời gọi trở thành hiện thân của lòng thương xót Chúa.
Lạy Chúa, xin mở tai chúng con để chúng con biết lắng nghe những tiếng khóc thầm và cả những tiếng la hét của những người anh em đang đau khổ. Xin mở mắt đức tin cho chúng con để chúng con nhận ra những “giếng nước hy vọng” mà chúng con có thể chia sẻ, và nhất là nhận ra chính dung mạo của Chúa nơi những người bị lãng quên. Và lạy Chúa, xin mở rộng trái tim chúng con, để chúng con dám vượt qua sự sợ hãi và thờ ơ, để đến gần, để đồng hành, và để trở thành khí cụ mang lại sự sống và phẩm giá cho anh chị em mình. Xin cho trái tim chúng con biết thổn thức trước nỗi đau của tha nhân, như chính trái tim Chúa đã thổn thức vì chúng con. Amen.
