Bạn có thể tưởng tượng một chàng trai trẻ, con của một thương gia giàu có, là tâm điểm của mọi bữa tiệc, luôn mặc những bộ quần áo đắt tiền và mơ về vinh quang hiệp sĩ? Đó chính là Phan-xi-cô thành Assisi trước khi ngài trở thành vị thánh mà chúng ta biết và yêu mến. Điều gì đã biến một “công tử bột” của thế kỷ 13 thành một trong những nhân vật có ảnh hưởng sâu sắc nhất trong lịch sử Kitô giáo, một người mà di sản vẫn còn vang vọng đến tận ngày nay qua tên của vị Giáo hoàng đương nhiệm?
Hãy cùng khám phá hành trình đáng kinh ngạc của Thánh Phan-xi-cô, một câu chuyện về sự hoán cải triệt để, tình yêu vạn vật và niềm vui được tìm thấy trong sự đơn sơ tuyệt đối.
Một Khởi Đầu Bất Ngờ: Từ Giovanni đến Phan-xi-cô
Chào đời vào khoảng năm 1181 tại Assisi, ngài được mẹ đặt tên là Giovanni khi rửa tội. Nhưng người cha, một thương gia vải thành đạt, đã đổi tên ngài thành Phan-xi-cô, có lẽ để vinh danh nước Pháp, nơi đã mang lại cho ông sự giàu có.
Phan-xi-cô lớn lên trong nhung lụa, là “vua của những cuộc vui” (rex iuvenum), người dẫn đầu giới trẻ quý tộc Assisi trong các cuộc tiệc tùng xa hoa. Nhưng ngay cả trong sự phù phiếm đó, một tấm lòng quảng đại và sự đồng cảm với người nghèo đã âm thầm nảy mầm.
Khát khao vinh quang trần thế, Phan-xi-cô lên đường tìm kiếm danh vọng hiệp sĩ. Nhưng cuộc chiến với Perugia đã kết thúc bằng một năm tù đày và một trận ốm nặng sau đó. Những trải nghiệm này bắt đầu làm lung lay tham vọng của ngài. Bước ngoặt quyết định đến trong một thị kiến tại Spoleto, khi một giọng nói bí ẩn hỏi ngài: “Ngươi muốn phục vụ chủ hay đầy tớ?” và mời gọi ngài trở về nhà để chờ đợi một “chức hiệp sĩ mới”.
“Hãy Đi Sửa Lại Nhà Ta”
Hành trình hoán cải của Phan-xi-cô không diễn ra trong thinh lặng của một tu viện, mà giữa những con đường và những cuộc gặp gỡ.
- Tiếng Gọi từ Cây Thánh Giá: Khi đang cầu nguyện trong nhà nguyện đổ nát San Damiano, ngài nghe tiếng Chúa Kitô từ cây Thánh giá phán: “Phan-xi-cô, hãy đi và sửa lại nhà Ta, vì như con thấy đó, nó đang sụp đổ hoàn toàn”. Hiểu theo nghĩa đen, ngài bán vải của cha mình để lấy tiền sửa nhà nguyện, dẫn đến một cuộc đối đầu kịch tính.
- Từ Bỏ Tất Cả: Bị cha đưa ra trước tòa giám mục, Phan-xi-cô đã thực hiện một cử chỉ gây chấn động: ngài cởi bỏ toàn bộ quần áo, trả lại cho cha và tuyên bố: “Từ nay, tôi có thể nói một cách chân thật: Lạy Cha chúng con ở trên trời”. Đó là lúc ngài hoàn toàn từ bỏ thế giới cũ để ôm lấy “Bà Chúa Nghèo”.
- Cái Ôm Thay Đổi Cuộc Đời: Trước đây, Phan-xi-cô kinh tởm những người phong cùi. Nhưng giờ đây, được thúc đẩy bởi ân sủng, ngài đã xuống ngựa, cho tiền và hôn tay một người phong cùi. Ngài sau này viết rằng chính Chúa đã dẫn ngài đến với họ, và điều cay đắng đã “trở nên ngọt ngào cho tâm hồn và thân xác”.
Một Tình Huynh Đệ Mới: Gia Đình Phanxicô
Cuộc sống đơn sơ và lời rao giảng về sự sám hối của Phan-xi-cô nhanh chóng thu hút những người bạn đồng hành. Khi con số lên đến mười hai, ngài đã đến Rôma để xin Đức Giáo hoàng Innocent III châu phê cho lối sống mới này, một lối sống dựa trực tiếp vào Tin Mừng. Từ đó, một gia đình thiêng liêng vĩ đại đã ra đời:
- Dòng Anh Em Hèn Mọn (Dòng Nhất): Dành cho nam giới, những người sống như những người anh em bé mọn (minores), phục vụ mọi người và không sở hữu bất cứ thứ gì.
- Dòng Chị Em Nghèo Khó (Dòng Nhì): Được khai sinh khi Phan-xi-cô tiếp nhận Thánh Clara thành Assisi, một phụ nữ quý tộc trẻ tuổi, vào đời sống sám hối, tạo ra một nhánh nữ sống theo cùng một lý tưởng.
- Dòng Phanxicô Tại Thế (Dòng Ba): Dành cho những người giáo dân muốn sống tinh thần Phanxicô ngay giữa đời thường, trong gia đình và công việc của họ.
Trái Tim của Đặc Sủng Phanxicô: Sống Tin Mừng
Cốt lõi của linh đạo Phanxicô là một ý tưởng đơn giản nhưng đầy tính cách mạng: sống “theo hình thức của Thánh Tin Mừng“. Đối với ngài, Tin Mừng không phải là một văn bản để nghiên cứu, mà là một cuộc sống để sống. Toàn bộ cuộc đời ngài là một bài chú giải sống động về Tin Mừng, được xây dựng trên ba nhân đức không thể tách rời:
- Nghèo khó: Đây không phải là sự thiếu thốn, mà là “Bà Chúa”, người bạn đời thiêng liêng của ngài. Đó là sự tự do triệt để khỏi của cải vật chất để có thể hoàn toàn thuộc về Thiên Chúa.
- Khiêm nhường: Phan-xi-cô khao khát trở nên “hèn mọn” (minor), luôn phục vụ thay vì cai trị, nhận biết vị trí đích thực của mình trước Thiên Chúa và tha nhân.
- Niềm vui hoàn hảo: Niềm vui đích thực không đến từ thành công hay lời khen ngợi, mà từ việc vui vẻ chịu đựng gian khổ và bị từ chối vì tình yêu Đức Kitô.
Một Tình Yêu Vượt Mọi Ranh Giới: Bài Ca Vạn Vật
Tầm nhìn của Phan-xi-cô về tình huynh đệ không chỉ giới hạn ở con người. Trong kiệt tác Bài ca Vạn vật, ngài gọi các yếu tố thiên nhiên là “anh” và “chị”: Anh Mặt trời, Chị Mặt trăng, Anh Gió, Chị Nước. Đây không phải là một chủ nghĩa lãng mạn, mà là một kết luận thần học sâu sắc: vì mọi thụ tạo đều đến từ cùng một Cha, chúng ta thực sự là một gia đình vũ trụ.
Chính vì tầm nhìn này mà vào năm 1979, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã tuyên bố ngài là bổn mạng của các nhà sinh thái học. Gần đây hơn, Đức Giáo hoàng Phan-xi-cô đã lấy cảm hứng trực tiếp từ bài ca này cho thông điệp lịch sử Laudato si’ về việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta, gọi Thánh Phan-xi-cô là “gương mẫu tuyệt vời về việc chăm sóc những gì mỏng giòn và về một nền sinh thái học toàn diện”.
Dấu Ấn Cuối Cùng: Dấu Thánh và “Chị Chết”
Đỉnh cao của sự đồng hình đồng dạng của Phan-xi-cô với Đức Kitô xảy ra vào năm 1224 trên núi La Verna. Sau một thị kiến về một thiên thần Seraphim bị đóng đinh, trên tay, chân và cạnh sườn của ngài đã xuất hiện Dấu Thánh (stigmata), những vết thương của cuộc khổ nạn của Chúa. Ngài là vị thánh đầu tiên trong lịch sử được ghi nhận là đã nhận được món quà thiêng liêng này.
Những năm cuối đời, dù chịu nhiều đau đớn vì bệnh tật, ngài vẫn sáng tác Bài ca Vạn vật. Ngài qua đời vào tối ngày 3 tháng 10 năm 1226, nằm trên nền đất trần tại Porziuncula, nơi ơn gọi của ngài đã bắt đầu. Ngài chào đón cái chết như “Chị Chết thể xác”, một người chị dẫn lối về với Chúa.
Di Sản Bất Diệt: Bài Học Cho Hôm Nay
Thánh Phan-xi-cô thành Assisi không chỉ là một nhân vật của quá khứ. Ngài là một nhà cải cách, một người kiến tạo hòa bình, và một người anh em phổ quát. Di sản của ngài là một lời mời gọi không ngừng để:
- Sống Tin Mừng một cách triệt để: Đặt lời Chúa làm trung tâm của cuộc sống.
- Nhận ra Đức Kitô nơi người nghèo: Phục vụ những người bị gạt ra bên lề xã hội.
- Chăm sóc vạn vật: Nhìn nhận thế giới tự nhiên như một món quà quý giá và là một phần của gia đình chúng ta.
- Trở thành khí cụ bình an: Gieo rắc tình yêu thương và hòa giải trong một thế giới đầy chia rẽ.
Việc Đức Hồng y Jorge Bergoglio chọn tông hiệu “Phan-xi-cô” khi trở thành Giáo hoàng là một minh chứng hùng hồn cho sức sống của di sản này. Đó là một lời nhắc nhở rằng con đường của vị thánh nghèo thành Assisi—con đường của sự khiêm hạ, phục vụ và tình yêu thương—vẫn là con đường cấp bách và cần thiết cho Giáo hội và thế giới hôm nay.
