Bêtania – Ngôi Nhà Của Tình Bạn, Nơi Tình Yêu Trở Thành Sự Sống
Giữa những hành trình rao giảng không ngừng nghỉ, có một nơi chốn đặc biệt mà Chúa Giêsu thường tìm về để nghỉ ngơi và cảm nhận sự ấm áp của tình thân: ngôi nhà tại làng Bêtania. Đây không chỉ là một điểm dừng chân trên bản đồ, mà là một không gian thiêng liêng, một ốc đảo của tình bạn và sự đón nhận chân thành từ ba chị em Mácta, Maria và Ladarô. Ngôi nhà này đã trở thành biểu tượng của một Giáo Hội tại gia, nơi lòng hiếu khách đơn sơ mở ra con đường cho những mạc khải thần linh vĩ đại nhất.
Hôm nay, Phụng vụ mời gọi chúng ta cùng hướng về Bêtania để mừng kính trọng thể cả ba vị thánh này. Quyết định của Đức Thánh Cha Phanxicô vào ngày 2 tháng 2 năm 2021, khi nâng lễ nhớ Thánh Mácta thành lễ nhớ chung cho cả ba anh em, mang một ý nghĩa thần học sâu sắc. Giáo Hội không chỉ mời gọi chúng ta nhìn vào một mẫu gương riêng lẻ—Mácta với sự phục vụ, Maria với lòng chiêm niệm, hay Ladarô với thân phận yếu đuối—mà là chiêm ngắm một mô hình toàn diện của mối tương quan với Chúa. Gia đình Bêtania trở thành hình ảnh của mỗi tâm hồn Kitô hữu và của toàn thể Hội Thánh: một cộng đoàn được mời gọi sống tình bạn với Đức Kitô qua việc phục vụ tận tụy, lắng nghe Lời Chúa say mê, và đón nhận ơn cứu độ Phục sinh.
Sợi chỉ đỏ xuyên suốt các bài đọc hôm nay chính là Tình Yêu. Tình Yêu ấy, được thánh Gioan Tông đồ định nghĩa một cách tuyệt đối trong Bài đọc I: “Thiên Chúa là Tình Yêu” , đã đối diện với thách đố lớn nhất là sự chết trong Bài Tin Mừng theo thánh Gioan. Và chính trong cuộc đối diện ấy, Tình Yêu đã chiến thắng bằng cách tự mạc khải mình là “Sự Sống Lại và là Sự Sống”. Qua đó, Lời Chúa hôm nay cho chúng ta thấy rằng Tình Yêu không phải là một cảm xúc trừu tượng, mà là một Ngôi Vị hành động, một Con Người đến để biến đổi nỗi đau thành hy vọng và sự chết thành sự sống vĩnh cửu.
“Thiên Chúa Là Tình Yêu”: Nền Tảng Cho Mọi Tương Quan Và Hy Vọng (1 Ga 4, 7-16)
Trong Thư thứ nhất, thánh Gioan Tông đồ đã trao cho chúng ta một trong những định nghĩa cô đọng và sâu sắc nhất về bản tính của Thiên Chúa. Ngài không nói Thiên Chúa có tình yêu, mà khẳng định “Thiên Chúa là tình yêu” (1 Ga 4,8). Đây là chân lý nền tảng, là chìa khóa để hiểu mọi hành động của Thiên Chúa trong lịch sử cứu độ.
Thánh Gioan bắt đầu bằng một lời mời gọi: “Anh em thân mến, chúng ta hãy yêu thương nhau, vì tình yêu bắt nguồn từ Thiên Chúa” (1 Ga 4,7). Tình yêu thương giữa con người với nhau không phải là một phát minh của nhân loại hay một nỗ lực luân lý đơn thuần. Đúng hơn, đó là một sự tham dự vào chính đời sống của Thiên Chúa. Khi chúng ta yêu thương, chúng ta đang phản chiếu bản tính của Đấng đã sinh ra chúng ta. Thánh nhân còn đi xa hơn khi nhấn mạnh tính nhưng không và đi bước trước của tình yêu Thiên Chúa: “Tình yêu cốt ở điều này: không phải chúng ta đã yêu mến Thiên Chúa, nhưng chính Người đã yêu thương chúng ta, và sai Con của Người đến làm của lễ đền tội cho chúng ta” (1 Ga 4,10). Tình yêu của Thiên Chúa, tức tình yêu agape, là một tình yêu vô điều kiện, không phải là phản ứng trước sự tốt lành của ta, mà chính là nguyên nhân tạo nên sự tốt lành nơi ta.
Suy tư này của thánh Gioan vang vọng sâu sắc trong Thông điệp đầu tay của Đức Nguyên Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, Deus Caritas Est (Thiên Chúa là Tình Yêu). Ngài viết rằng: “Trở thành Kitô hữu không phải là kết quả của một chọn lựa đạo đức hay một ý tưởng cao vời, nhưng là cuộc gặp gỡ với một biến cố, một Con Người, Đấng mang lại cho cuộc sống một chân trời mới và một hướng đi quyết định”. Gia đình Bêtania đã sống trọn vẹn “cuộc gặp gỡ” này. Họ đã gặp gỡ một Con Người là hiện thân của Tình Yêu Thiên Chúa. Lòng hiếu khách của họ không chỉ là một nghĩa cử xã giao, mà là một đáp trả cụ thể trước kinh nghiệm được yêu thương.
Trong bối cảnh văn hóa Trung Đông thế kỷ thứ nhất, lòng hiếu khách (hakhnasat oreḥim) không chỉ là một phép lịch sự mà là một bổn phận thiêng liêng, một trong những đức tính cao quý nhất. Đón tiếp một vị khách, đặc biệt là một Rabbi, được xem là cách thể hiện tình yêu đối với Thiên Chúa một cách hữu hình. Khi Mácta tất bật chuẩn bị, lo toan phục vụ, hành động của bà không chỉ là công việc nội trợ. Đó là một hành vi phụng vụ, một lời tuyên xưng đức tin sống động. Bằng việc mở cửa nhà mình cho Chúa Giêsu, bà đang thực thi chính điều mà thánh Gioan viết: “Nếu chúng ta yêu thương nhau, thì Thiên Chúa ở lại trong chúng ta” (1 Ga 4,12). Ngôi nhà của bà đã trở thành một cung thánh, nơi Thiên Chúa hữu hình, Đấng là Tình Yêu, hiện diện.
Lời mời gọi “ở lại trong tình yêu” (1 Ga 4,16) vẫn còn nguyên giá trị cho chúng ta hôm nay. Mỗi người được mời gọi biến không gian sống và làm việc của mình—gia đình, văn phòng, giáo xứ—thành một “Bêtania mới”. Điều này không đòi hỏi những việc làm vĩ đại, nhưng bắt đầu từ những hành động hiếu khách nhỏ bé, một lời nói tử tế, một cử chỉ tha thứ, một sự kiên nhẫn lắng nghe. Đó là những cách cụ thể để chúng ta tham dự vào bản tính của Thiên Chúa và làm cho Tình Yêu của Ngài hiện diện giữa thế giới.
“Thầy Là Sự Sống Lại và Là Sự Sống”: Cuộc Đối Thoại Biến Đổi Đức Tin Giữa Đau Khổ (Ga 11, 19-27)
Khi Tình Yêu, vốn là chính Thiên Chúa, bước vào thế giới của con người, Tình Yêu ấy phải đối diện với thực tại bi thảm nhất: sự chết. Bài Tin Mừng hôm nay thuật lại cuộc đối thoại đầy kịch tính và sâu sắc giữa Chúa Giêsu và Mácta trước ngôi mộ của Ladarô.
Cuộc đối thoại bắt đầu bằng một lời than thở đầy tính nhân bản của Mácta: “Thưa Thầy, nếu có Thầy ở đây, em con đã không chết” (Ga 11,21). Đây không phải là lời của sự vô tín, mà là tiếng kêu của một con tim tan vỡ. Trong đó ẩn chứa cả niềm tin vào quyền năng chữa lành của Chúa, cả một chút trách móc nhẹ nhàng, và cả nỗi đau tột cùng trước sự mất mát. Lời nói này cho thấy một tình bạn chân thật, nơi Mácta dám mang cả những câu hỏi, sự giận dữ, và những “giá như” của mình đến với Chúa. Trong hành trình đức tin, đặc biệt khi đối diện với đau khổ, Thiên Chúa không đòi hỏi chúng ta phải che giấu cảm xúc. Ngài mời gọi chúng ta trình dâng tất cả lên Ngài một cách chân thành, như một người bạn tâm giao.
Từ điểm khởi đầu đầy đau thương ấy, Chúa Giêsu đã dẫn dắt Mácta vào một hành trình đức tin sâu sắc hơn, từ việc “biết” một giáo lý đến việc “tin” vào một Ngôi Vị. Khi Chúa Giêsu nói “Em chị sẽ sống lại!”, Mácta đáp lại bằng một kiến thức thần học đúng đắn của người Pharisêu thời đó: “Con biết em con sẽ sống lại, khi kẻ chết sống lại trong ngày sau hết” (Ga 11,24). Bà tin vào một biến cố sẽ xảy ra trong tương lai, vào ngày tận thế.
Nhưng Chúa Giêsu đã thực hiện một bước nhảy vọt về mạc khải. Ngài không nói: “Thầy sẽ ban” sự sống lại, mà tuyên bố: “Chính Thầy LÀ sự sống lại và là sự sống” (Ga 11,25). Ngài chuyển trọng tâm từ một biến cố tương lai xa xôi sang một Ngôi Vị đang hiện diện ngay trước mắt bà. Sự sống lại không còn là một điều gì đó sẽ xảy ra, mà là một Đấng đang nói với bà. Sau đó, Ngài đặt câu hỏi mang tính quyết định, một lời mời gọi đến sự gắn kết cá nhân: “Con có tin thế không?” (Ga 11,26).
Và Mácta đã đáp lại bằng một lời tuyên xưng đức tin vĩ đại, một trong những lời tuyên xưng long trọng nhất trong Tin Mừng Gioan: “Thưa Thầy, có. Con vẫn tin Thầy là Đức Kitô, Con Thiên Chúa, Đấng phải đến thế gian” (Ga 11,27). Lời tuyên xưng này có tầm vóc tương đương với lời tuyên xưng của Phêrô tại Xêdarê Philipphê. Bà đã vượt qua nỗi đau cá nhân để nhận ra căn tính thần linh của Chúa Giêsu. Đức tin của bà không còn chỉ là sự chấp nhận một giáo điều, mà đã trở thành một sự phó thác trọn vẹn vào con người Đức Kitô.
Như Đức Thánh Cha Phanxicô đã suy niệm: “Câu trả lời của Thiên Chúa trước vấn đề sự chết chính là Chúa Giêsu: ‘Thầy là sự sống lại và là sự sống’… Hãy có đức tin! Giữa những giọt nước mắt, hãy tiếp tục tin, ngay cả khi sự chết dường như đã chiến thắng. Hãy lấy tảng đá ra khỏi trái tim bạn! Hãy để Lời Chúa mang sự sống trở lại nơi có sự chết”. Lời mời gọi này cũng dành cho mỗi chúng ta hôm nay, khi đối diện với những “cái chết” trong cuộc đời: cái chết của hy vọng, của niềm vui, của các mối tương quan. Chúa Giêsu đang đứng trước “ngôi mộ” của lòng ta và hỏi: “Con có tin không?”
Để hiểu rõ hơn tính đột phá trong lời mạc khải của Chúa Giêsu, chúng ta cần nhìn lại bối cảnh niềm tin về sự sống lại vào thời của Ngài.
| Phái / Quan Điểm | Niềm Tin vào Sự Sống Lại | Nguồn Kinh Thánh / Tài Liệu | Ghi Chú |
| Sađốc (Sadducees) | Phủ nhận hoàn toàn. Cho rằng linh hồn cũng chết theo thân xác. | Mt 22:23; Cv 23:8 | Nhóm tư tế, quý tộc, bảo thủ, chỉ chấp nhận Ngũ Thư Môsê. |
| Pharisêu (Pharisees) | Tin vào sự sống lại của thân xác vào ngày sau hết. | Cv 23:6; Đn 12:2 | Nhóm có ảnh hưởng lớn trong dân, tin vào cả Luật truyền khẩu và các sách Tiên tri. Đây là niềm tin ban đầu của Mácta. |
| Chúa Giêsu (Mạc khải mới) | Ngài LÀ sự sống lại và là sự sống, ngay trong hiện tại cho những ai tin vào Ngài. | Ga 11:25-26 | Sự sống lại không chỉ là một biến cố tương lai mà là một thực tại đã bắt đầu nơi Ngôi Vị của Đức Kitô cho những ai kết hợp với Ngài. |
Sống Tình Bạn Với Chúa: Mẫu Gương Từ Bêtania Cho Đời Sống Hôm Nay
Gia đình Bêtania không chỉ mang đến cho chúng ta những mạc khải thần học cao siêu, mà còn là một mẫu gương sống động về cách sống tình bạn với Chúa Giêsu trong đời thường. Mỗi thành viên trong gia đình này, với những nét cá tính riêng, đều dạy chúng ta một khía cạnh quý báu của đời sống người môn đệ.
Sự Trưởng Thành Của Mácta: Tổng Hợp Giữa Phục Vụ và Lắng Nghe
Nếu chỉ đọc Tin Mừng Luca, chúng ta có thể có ấn tượng về một Mácta quá “băn khoăn lo lắng nhiều chuyện”, bị công việc chi phối đến mức quên đi “phần tốt nhất” là lắng nghe Chúa. Tuy nhiên, Tin Mừng Gioan hôm nay cho thấy một Mácta đã trưởng thành vượt bậc về mặt thiêng liêng. Khi nghe tin Chúa Giêsu đến, bà không còn bị ràng buộc bởi các bổn phận hiếu khách trong nhà. Thay vào đó, bà chủ động bỏ lại những người khách đang an ủi để chạy ra đón Người. Hành động này cho thấy bà đã học được bài học quý giá từ lần gặp gỡ trước: ưu tiên hàng đầu không phải là công việc, dù là việc phục vụ Chúa, mà là chính cuộc gặp gỡ với Ngài. Mácta của Tin Mừng Gioan là mẫu gương của một đời sống Kitô hữu quân bình, nơi mọi hoạt động phục vụ đều bắt nguồn và được nuôi dưỡng từ cuộc gặp gỡ thân tình với Đức Kitô.
Maria: Sự Thinh Lặng Cách Mạng Của Người Môn Đệ
Hành động của Maria, “ngồi bên chân Chúa mà nghe lời Người” (Lc 10,39), không phải là một sự thụ động hay lười biếng. Trong bối cảnh xã hội Do Thái thế kỷ thứ nhất, đó là tư thế đặc trưng của một người môn đệ (talmid) ngồi học hỏi nơi một vị thầy (rabbi). Việc một người phụ nữ đảm nhận vai trò này là một cuộc cách mạng, phá vỡ mọi quy ước xã hội vốn giới hạn phụ nữ trong các công việc gia đình và ngăn cản họ tiếp cận việc học hỏi Lời Chúa một cách chính thức. Khi Chúa Giêsu bênh vực Maria, Ngài không chỉ đang nói về sự ưu việt của chiêm niệm so với hoạt động. Ngài đang khẳng định một cách mạnh mẽ phẩm giá và ơn gọi làm môn đệ của phụ nữ, mời gọi họ vào vòng thân mật của việc học hỏi Lời Ngài, một đặc quyền vốn thường chỉ dành cho nam giới. Sự thinh lặng của Maria là một sự thinh lặng đầy sức mạnh, một lời tuyên xưng rằng Lời Chúa là nguồn sống duy nhất đáng để ta từ bỏ mọi sự khác.
Cầu Nguyện Như Một Người Bạn: Bài Học Từ Thánh Têrêsa Avila
Mối tương quan giữa Chúa Giêsu và gia đình Bêtania là minh họa sống động cho định nghĩa về cầu nguyện của Thánh Têrêsa Avila: “Cầu nguyện… không là gì khác hơn một cuộc trò chuyện thân mật giữa những người bạn; là thường xuyên dành thời gian ở một mình với Đấng mà ta biết là yêu thương ta”. Chúa Giêsu đến nhà họ như một người bạn. Mácta trò chuyện với Ngài một cách thẳng thắn, không che giấu nỗi lòng. Sự thân mật này cho phép một sự trung thực sâu sắc trong cầu nguyện. Câu nói dí dỏm của Thánh Têrêsa với Chúa khi gặp thử thách, “Lạy Chúa, nếu Ngài đối xử với bạn hữu Ngài như thế này, thì thảo nào Ngài có ít bạn đến vậy!” , không phải là một sự bất kính, mà là biểu hiện của một tình bạn sâu sắc, nơi người tín hữu có thể chia sẻ với Chúa mọi tâm tư, kể cả những nỗi niềm và sự hài hước.
Tư thế lắng nghe của Maria cũng gợi cho chúng ta về thực hành thiêng liêng của việc “Lắng nghe Thánh” (Holy Listening)—một sự lắng nghe chăm chú để nhận ra sự hiện diện và hoạt động của Thiên Chúa trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta và của những người xung quanh. Đời sống chiêm niệm, như Maria đã chọn, không phải là không làm gì, mà là “một cái nhìn chăm chú của tâm hồn vào Thiên Chúa, Đấng yêu thương chúng ta”. Chính từ cái nhìn chăm chú này mà mọi hoạt động phục vụ của chúng ta, như của Mácta, được thấm nhuần tình yêu của Chúa và trở nên thực sự có ý nghĩa.
Lời Nguyện Kết: Biến Cuộc Sống Thành Một Ngôi Nhà Bêtania
Sứ điệp Lời Chúa hôm nay, qua mẫu gương của gia đình thánh ở Bêtania, mời gọi mỗi chúng ta nhìn lại hành trình đức tin của mình:
- Như thánh Mácta, chúng ta được mời gọi phục vụ Chúa trong anh chị em với lòng hiếu khách nồng hậu, và với một đức tin trưởng thành, dám đối thoại với Chúa ngay cả trong gian truân, để rồi tuyên xưng Ngài là Đức Kitô, Con Thiên Chúa.
- Như thánh Maria, chúng ta được mời gọi can đảm chọn “phần tốt nhất”, đặt việc lắng nghe và suy niệm Lời Chúa làm ưu tiên hàng đầu, để Lời ấy nuôi dưỡng và định hướng mọi hoạt động của chúng ta.
- Như thánh Ladarô, chúng ta nhận ra sự yếu đuối, mỏng giòn và hữu hạn của thân phận con người. Chúng ta được mời gọi tin tưởng vào quyền năng của Chúa Giêsu, Đấng là Sự Sống Lại, Đấng có quyền năng gọi chúng ta ra khỏi “mồ chôn” của tội lỗi, của nỗi buồn và thất vọng, để bước vào sự sống mới.
Lạy Thiên Chúa là Cha giàu lòng thương xót, chúng con cảm tạ Cha đã ban cho chúng con mẫu gương tuyệt vời của các thánh Mácta, Maria và Ladarô. Xin cho mỗi người chúng con, mỗi gia đình, và đặc biệt là các cộng đoàn trong Giáo phận Xuân Lộc, biết noi gương các ngài để biến cuộc sống mình thành một Bêtania mới. Xin cho chúng con biết mở rộng cửa nhà và cõi lòng để đón tiếp Chúa Giêsu hiện diện nơi anh chị em. Xin cho chúng con biết quân bình giữa phục vụ và cầu nguyện, để mọi việc chúng con làm đều bắt nguồn từ tình yêu Chúa và quy hướng về vinh quang Chúa. Và xin cho chúng con, giữa những thử thách của cuộc đời, luôn vững một niềm tin vào Đức Giêsu Kitô, là Sự Sống Lại và là Sự Sống, Đấng hằng sống và hiển trị muôn đời. Amen.
Gợi Ý Thực Hành và Suy Gẫm
- Câu hỏi suy ngẫm cá nhân:
- Nhìn lại tuần qua, tôi đã thể hiện “tình yêu bắt nguồn từ Thiên Chúa” (1 Ga 4,7) qua hành động cụ thể nào với người thân trong gia đình hoặc cộng đoàn?
- Khi đối mặt với khó khăn hay mất mát, phản ứng đầu tiên của tôi là gì? Tôi có dám đến với Chúa một cách chân thành và thẳng thắn như Mácta không?
- Trong cuộc sống bận rộn hàng ngày, tôi có dành ra “phần tốt nhất” để ngồi dưới chân Chúa, lắng nghe Lời Ngài như Maria không? “Phần tốt nhất” đó có thể là gì đối với tôi ngay lúc này?
- Gợi ý hành động: Tuần này, hãy chọn một hành động cụ thể để biến gia đình bạn thành một “Bêtania nhỏ”: có thể là chuẩn bị một bữa ăn đặc biệt để đón tiếp một người bạn, dành 15 phút thinh lặng mỗi ngày để đọc và suy niệm một đoạn Tin Mừng, hoặc gọi điện hỏi thăm một người đang gặp khó khăn. Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới để cùng nhau làm chứng cho Tình Yêu là Sự Sống.
