Suy Niệm Thứ Tư Tuần 12 Thường Niên
25.06.2025
Nghịch Lý của một Bóng Tối Sinh Hoa Trái
Trong chiều dài lịch sử cứu độ, có những khoảnh khắc mà sự im lặng của Thiên Chúa lại vang dội hơn bất kỳ lời phán nào, và bóng tối của Ngài lại tỏ tường hơn bất kỳ ánh sáng nào. Một trong những khoảnh khắc như vậy được ghi lại trong Sáng Thế chương 15, khi tổ phụ Áp-ram, giữa một nghi lễ giao ước cổ xưa, bị bao phủ bởi “một nỗi kinh hoàng, một bóng tối dày đặc” (St 15, 12). Chi tiết này, thường bị lướt qua như một biểu hiện tâm lý sợ hãi, thực chất lại là một Sacrum Obscurum—một Bóng Tối Thánh Thiêng, kinh hoàng nhưng lại sinh hoa kết trái. Nó không phải là sự vắng bóng của Thiên Chúa, mà là một phương thức hiện diện sâu thẳm và đầy nghịch lý của Ngài.
Bản tường trình chuyên sâu này sẽ đi vào tâm điểm của bóng tối ấy, mở ra những tầng nghĩa phong phú được ẩn giấu bên trong. Luận đề trung tâm của chúng ta là: “nỗi kinh hoàng và bóng tối dày đặc” (trong nguyên ngữ Hípri là ‘êmāh ḥăšēḵāh gǝḏōlāh) giáng xuống trên Áp-ram là một cuộc mặc khải đa tầng. Nó vừa là một cuộc thần hiện (theophany) theo kiểu Cựu Ước kinh điển, vừa là bóng mờ tiên tri về những thử thách trong tương lai, vừa là một hình ảnh tiên trưng (typos) sống động về Cuộc Khổ Nạn của Đức Kitô, và cuối cùng, là một mô mẫu cho hành trình của linh hồn Kitô hữu qua đêm tối của đức tin và sự phân định thiêng liêng. Bằng cách soi chiếu kinh nghiệm của Áp-ram qua lăng kính của Đức Kitô và sự khôn ngoan của các thánh, chúng ta sẽ khám phá ra rằng chính trong những đêm tối sâu thẳm nhất của cuộc đời, ánh sáng của Giao Ước bất khả hủy tiêu của Thiên Chúa lại bừng cháy rực rỡ nhất. Chúng ta sẽ đi theo một lộ trình bốn phần: từ bối cảnh Cựu Ước, đến ý nghĩa tiên tri và giao ước, đến sự hoàn tất nơi Đức Kitô, và cuối cùng là ứng dụng trong đời sống thiêng liêng.
Cuộc Thần Hiện trong U Ám – Gặp Gỡ Thiên Chúa Siêu Việt
Để hiểu được chiều sâu của “bóng tối kinh hoàng”, trước hết chúng ta phải đặt nó trong bối cảnh rộng lớn của các cuộc thần hiện trong Cựu Ước. Đây không phải là một nỗi sợ hãi đơn thuần, mà là một kinh nghiệm tôn giáo mang tính điển hình khi con người hữu hạn đối diện với Đấng Vô Hạn.
Thần Tính của Thần Hiện
Thần hiện (theophany) là một sự biểu lộ mãnh liệt sự hiện diện của Thiên Chúa, thường đi kèm với những biểu hiện thị kiến phi thường. Trong Kinh Thánh, những cuộc thần hiện này thường có một sự tương tác phức tạp giữa ánh sáng và bóng tối, giữa sự tỏ bày và sự ẩn giấu. Thiên Chúa vừa mặc khải chính mình, vừa che giấu bản thể siêu việt của Ngài trong những biểu tượng mà con người có thể cảm nhận được.
Thiên Chúa Ngự trong Đám Mây U Ám (עֲרָפֶל – ‘ărāpel)
Một trong những biểu tượng thần hiện mạnh mẽ nhất trong Cựu Ước chính là đám mây và bóng tối. Kinh nghiệm của Áp-ram không phải là một trường hợp cá biệt. Nó nằm trong một dòng chảy thần học nhất quán, nơi bóng tối không phải là sự thiếu vắng Thiên Chúa, mà là dấu chỉ về sự thánh thiện đến choáng ngợp của Ngài. Sách Các Vua ghi lại lời của vua Sa-lô-môn khi cung hiến Đền Thờ: “ĐỨC CHÚA đã phán là Người sẽ ngự trong chốn mây mù” (יְהוָה אָמַר לִשְׁכֹּן בָּעֲרָפֶל – yhwh ʾāmar liškōn bā’ᵃrāpel, 1 V 8, 12). Tương tự, tại núi Xi-nai, trong khi “dân đứng xa xa, còn ông Môsê thì tiến lại gần đám mây mù, nơi Thiên Chúa ngự” (Xh 20, 21).
Đám mây mù, hay bóng tối dày đặc (עֲרָפֶל – ‘ărāpel), trở thành biểu tượng cho sự siêu việt tuyệt đối của Thiên Chúa. Ngài hiện diện nhưng vẫn được che giấu. Bóng tối này là một sự bảo vệ đầy nhân từ, che chắn cho sự yếu đuối của thụ tạo trước vinh quang chói lòa của Đấng Tạo Hóa, một vinh quang mà “không một ai thấy được mặt Ta mà vẫn sống” (Xh 33, 20). Do đó, bóng tối không phải là một khoảng trống, mà là một không gian thánh thiêng, một Nơi Cực Thánh di động. Kinh nghiệm của Áp-ram không chỉ là một sự kiện tâm lý trong hoang địa; nó là một sự kiện phụng vụ. Bóng tối đã tạo nên một gian Cực Thánh tạm thời, và nỗi kinh hoàng của Áp-ram không chỉ là nỗi sợ cá nhân mà là sự kính sợ thánh thiêng của một người đang bước vào chính phòng ngai của Thiên Chúa.
Nỗi Kinh Hoàng của Thụ Tạo (תַּרְדֵּמָה – tardēmāh)
Từ Hípri được dùng để mô tả trạng thái của Áp-ram là תַּרְדֵּמָה (tardēmāh), thường được dịch là “giấc ngủ mê” hay “trạng thái ngây ngất”. Đây không phải là một giấc ngủ bình thường. Bản Bảy Mươi (LXX) dịch từ này là ἔκστασις (ecstasis), một trạng thái xuất thần do quyền năng siêu nhiên gây ra. Đây cũng chính là từ được dùng để mô tả trạng thái của A-đam khi Thiên Chúa lấy xương sườn của ông để tạo nên E-và (St 2, 21). תַּרְדֵּמָה (Tardēmāh) là tình trạng con người bị khuất phục hoàn toàn trước một hành động sáng tạo hoặc mặc khải của Thiên Chúa.
“Nỗi kinh hoàng, bóng tối dày đặc” (אֵימָה חֲשֵׁכָה גְדֹלָה – ‘êmāh ḥăšēḵāh gǝḏōlāh) đi kèm với giấc ngủ mê này là phản ứng tất yếu của thụ tạo trước mysterium tremendum et fascinans – mầu nhiệm vừa kinh hoàng vừa quyến rũ của Thiên Chúa. Đó là sự nhận thức sâu sắc về vực thẳm vô hạn giữa Đấng Tạo Hóa và thụ tạo, một sự kính sợ không chỉ đến từ sự sợ hãi mà còn từ sự choáng ngợp trước vẻ uy nghi và thánh thiện của Ngài.
Hơn nữa, khi đọc lại trình thuật này qua lăng kính Kitô giáo, chúng ta có thể nhận thấy một chiều kích Ba Ngôi tiềm ẩn. “Lời ĐỨC CHÚA phán với ông Áp-ram” (St 15, 1) có thể được hiểu là Ngôi Lời, Đức Kitô tiền hữu. Sự hiện diện của Thiên Chúa qua lửa và khói (St 15, 17) có thể được xem là quyền năng của Chúa Thánh Thần. Và chính Chúa Cha là Đấng phán hứa và thiết lập giao ước. Như vậy, toàn thể Ba Ngôi Thiên Chúa đã tham gia vào giao ước nền tảng này, báo trước giao ước mới và vĩnh cửu sẽ được ký kết trong mầu nhiệm Ba Ngôi.
Giao Ước Được Ký Kết trong Bóng Tối – Lời Tiên Tri, Lời Hứa và Lời Nguyền
Bóng tối kinh hoàng không chỉ là bối cảnh của một cuộc thần hiện; nó còn là không gian nơi một giao ước mang tính quyết định được thiết lập. Nghi lễ và những lời tiên tri đi kèm đã định hình toàn bộ lịch sử cứu độ sau này.
Một Giao Ước được “Cắt ra” trong Máu
Để đáp lại câu hỏi của Áp-ram, “Lạy ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng, dựa vào đâu mà con biết được là con sẽ được đất này làm sở hữu?” (St 15, 8), Thiên Chúa đã chỉ dẫn ông thực hiện một nghi lễ giao ước cổ xưa. Áp-ram lấy các con vật, “xẻ đôi ra, và đặt nửa này đối diện với nửa kia” (St 15, 10). Trong văn hóa Cận Đông cổ đại, đây là một cách thức quen thuộc để ký kết một hiệp ước trang trọng. Động từ Hípri để “lập giao ước” là כָּרַת בְּרִית (kārat berît), có nghĩa đen là “cắt một giao ước”.
Ý nghĩa của nghi lễ này rất sâu sắc. Các bên tham gia giao ước sẽ cùng nhau đi qua giữa các con vật đã bị xẻ đôi. Hành động này là một lời thề tự nguyền rủa (self-maledictory oath): “Nếu tôi vi phạm giao ước này, nguyện cho tôi cũng bị xẻ ra làm đôi như những con vật này”. Điều này cho thấy tính chất sinh tử và sự nghiêm túc tuyệt đối của lời thề.
Lời Thề Đơn Phương của Thiên Chúa
Điểm gây kinh ngạc và mang tính cách mạng nhất trong trình thuật này là chi tiết tiếp theo. Áp-ram, sau khi chuẩn bị các con vật, lại không đi qua giữa chúng. Thay vào đó, “một lò nghi ngút khói và một ngọn đuốc rực lửa” (תַנּוּר עָשָׁן וְלַפִּיד אֵשׁ – tannûr ‘āšān wĕlappîd ‘ēš), những biểu tượng của sự hiện diện thần linh, đã một mình đi qua giữa các mảnh thịt.
Hành động này mang một ý nghĩa thần học vô cùng sâu sắc: chỉ một mình Thiên Chúa chịu trách nhiệm thực thi giao ước, và một cách triệt để hơn, chỉ một mình Ngài gánh lấy lời nguyền nếu giao ước bị phá vỡ. Trong các hiệp ước chư hầu (suzerainty treaties) thời cổ đại, vị vua bề trên (suzerain) luôn áp đặt các điều khoản và lời nguyền lên chư hầu (vassal) yếu thế hơn. Ở đây, Thiên Chúa, Đấng Tối Cao, đã đảo ngược hoàn toàn động lực quyền lực này. Bằng cách một mình đi qua con đường của lời nguyền, Ngài đã tự đặt mình vào vị trí của bên chư hầu (là nhân loại) có thể bất trung. Đây là một hành động khiêm hạ thần linh (kenosis) không thể tưởng tượng được, báo trước sự Nhập Thể. Thiên Chúa không thiết lập một mối quan hệ dựa trên quyền lực, mà dựa trên ân sủng thuần túy và vô điều kiện. Ngài không ràng buộc mình vào sự trung thành của Áp-ram, mà vào chính lời hứa của Ngài, đảm bảo ơn cứu độ ngay từ khởi đầu.
Ý Nghĩa Tiên Tri của Bóng Tối
Ngay giữa bóng tối kinh hoàng, Thiên Chúa đã giải thích ý nghĩa tiên tri của nó: “Con cháu của ngươi sẽ là ngoại kiều trong một đất không phải của mình; chúng sẽ làm nô lệ cho dân ở đó, và sẽ bị chúng áp bức bốn trăm năm” (St 15, 13). Bóng tối không chỉ là biểu tượng cho sự hiện diện của Thiên Chúa, mà còn là điềm báo trước “thung lũng bóng tối” của lịch sử mà dân tộc được tuyển chọn sẽ phải trải qua. Những con chim ăn mồi mà Áp-ram xua đuổi (St 15, 11) có thể được xem là biểu tượng của các thế lực thù địch sẽ tìm cách cản trở việc thực hiện lời hứa.
Tuy nhiên, lời tiên tri về đau khổ không phải là lời cuối cùng. Nó được đặt trong bối cảnh của lời hứa cứu độ: “Nhưng Ta sẽ xét xử dân tộc mà chúng phải làm nô lệ, và sau đó, chúng sẽ ra đi với nhiều của cải” (St 15, 14). Tại sao Thiên Chúa lại báo trước về cảnh nô lệ ngay sau khi hứa ban đất đai? Hai điều này có một mối liên hệ nhân quả sâu sắc. Bốn trăm năm đau khổ không phải là một sự mâu thuẫn với lời hứa, mà chính là sân khấu cần thiết để Thiên Chúa chứng tỏ quyền năng của lời thề đơn phương của Ngài. Chính vì Ít-ra-en sẽ bị làm nô lệ và bất lực, nên cuộc giải thoát của họ (cuộc Xuất Hành) sẽ là một hành động không thể chối cãi của Thiên Chúa, Đấng đang thực hiện lời nguyền mà Ngài đã tự mình gánh lấy (xét xử dân tộc áp bức). Bóng tối của kiếp nô lệ là bối cảnh cần thiết để ánh sáng quyền năng cứu chuộc của Thiên Chúa được tỏa sáng rực rỡ nhất.
Phần III: Bóng Tối Vượt Qua – Sự Hoàn Tất của Giao Ước nơi Đức Kitô
Trình thuật về giao ước với Áp-ram không chỉ dừng lại ở ý nghĩa lịch sử và tiên tri. Đối với đức tin Kitô giáo, nó là một hình bóng sống động, một sự tiên trưng (typos) cho Mầu Nhiệm Vượt Qua của Đức Kitô. Mọi chi tiết trong bóng tối của Áp-ram đều tìm thấy sự viên mãn và ý nghĩa tối hậu của nó trong bóng tối trên đồi Can-vê.
Từ Hoàng Hôn ở Mam-rê đến Bóng Tối trên Gôn-gô-tha
Có một sự tương đồng đáng kinh ngạc giữa các chi tiết của hai sự kiện. “Lúc mặt trời gần lặn” (St 15, 12) khi bóng tối bao phủ Áp-ram gợi nhớ đến “giờ thứ chín” (khoảng 3 giờ chiều) khi Chúa Giê-su trút hơi thở cuối cùng. “Bóng tối dày đặc” bao phủ Áp-ram báo trước “bóng tối bao phủ khắp mặt đất” trong ba giờ đồng hồ khi Chúa Giê-su chịu đóng đinh (Mt 27, 45). Bóng tối trên đồi Can-vê, giống như bóng tối trong các cuộc thần hiện Cựu Ước, loan báo một sự can thiệp phán xét của Thiên Chúa.
“Nỗi kinh hoàng” mà Áp-ram cảm nhận có thể được xem như một sự nếm trải phần nào nỗi thống khổ tột cùng của Đức Kitô trong vườn Ghết-sê-ma-ni, khi “mồ hôi Người như những giọt máu rơi xuống đất” (Lc 22, 44) , và đặc biệt là tiếng kêu xé lòng của Ngài trên thập giá: “Lạy Thiên Chúa, lạy Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ rơi con?” (Mt 27, 46). Đó là bóng tối thiêng liêng tột đỉnh, nơi Con Thiên Chúa cảm nghiệm sự xa cách Thiên Chúa để cứu chuộc nhân loại.
Ngọn Đuốc Rực Lửa và Lời Nguyền của Cây Gỗ
“Ngọn đuốc rực lửa” (לַפִּיד אֵשׁ – lappîd ‘ēš) đi qua giữa các con vật bị xẻ đôi là một hình ảnh về Đức Kitô (Christophany). Đức Kitô, “Ánh Sáng thế gian” (Ga 8, 12), chính là Đấng đã đi vào con đường của lời nguyền. Sự diễn giải này tìm thấy điểm tựa vững chắc trong thư gửi tín hữu Ga-lát của Thánh Phao-lô: “Đức Kitô đã chuộc chúng ta cho khỏi bị nguyền rủa vì Lề Luật, khi vì chúng ta, chính Người đã nên một vật bị nguyền rủa, vì có lời chép: Đáng nguyền rủa thay mọi kẻ bị treo trên cây gỗ” (Gl 3, 13).
Lời thề tự nguyền rủa trong nghi lễ giao ước được ứng nghiệm một cách hoàn hảo khi Đức Giê-su, Đấng là Thiên Chúa, đã gánh lấy lời nguyền bằng cách chịu treo trên cây thập giá, một hình phạt dành cho những kẻ bị nguyền rủa theo luật Đệ nhị luật (Đnl 21, 23). Nghi lễ trong Sáng thế ký chương 15 không chỉ là một biểu tượng về một đấng cứu thế tương lai; nó là một sự trình diễn mang tính tiên trưng về chính cơ chế của ơn cứu chuộc. Thiên Chúa không chỉ nói: “Ta sẽ cứu.” Ngài đang trình diễn cách Ngài sẽ cứu: “Ta sẽ cứu bằng cách thay thế cho bên bất trung và tự mình gánh lấy lời nguyền.” Điều này biến Sáng thế ký 15 thành một bản thiết kế thần học cho giáo lý về sự đền tội thay thế, nối kết trực tiếp nghi lễ giao ước cổ xưa với trung tâm của khoa cứu độ học Kitô giáo.
Máu Giao Ước Mới và Vĩnh Cửu
Giao ước với Áp-ram, được ký kết bằng sinh mạng của các con vật, là hình bóng của Giao Ước Mới, được ký kết bằng chính Máu của Đức Kitô. Cái chết của Đức Kitô phục vụ một mục đích kép: nó chấm dứt lời nguyền của giao ước Môsê bằng cách trở thành một lời nguyền, và nó hiến dâng máu châu báu của Người để duy trì giao ước được đổi mới. Các Giáo phụ, đặc biệt là Thánh Augustinô, đã khẳng định lối chú giải về sự hoàn tất này: Tân Ước được ẩn giấu trong Cựu Ước, và Cựu Ước được tỏ bày trong Tân Ước. Lời hứa với Áp-ram rằng “nơi ngươi, mọi gia tộc trên mặt đất sẽ được chúc phúc” (St 12, 3) được hoàn tất nơi Đức Kitô.
Bảng dưới đây tóm tắt sự tương ứng mang tính tiên trưng giữa Giao ước với Áp-ram và Giao ước Mới trong Đức Kitô:
| Yếu tố trong Giao ước với Áp-ram (St 15) | Tương ứng Tiên trưng trong Cuộc Khổ Nạn của Đức Kitô | Ý nghĩa Thần học |
| Thời điểm: “Lúc mặt trời gần lặn” (c. 12) | Thời điểm: “Giờ thứ chín” (3 giờ chiều) khi Chúa Giê-su qua đời (Mt 27, 46) | Sự kết thúc của một kỷ nguyên cũ và bình minh của một cuộc tạo dựng mới. |
| “Một nỗi kinh hoàng, một bóng tối dày đặc” (c. 12) | Cơn hấp hối của Đức Kitô tại Ghết-sê-ma-ni (Lc 22, 44) và tiếng kêu bị bỏ rơi (Mt 27, 46) | Kinh nghiệm của con người về sự kinh hoàng và hoang vắng khi đối diện với mầu nhiệm thần linh của sự đau khổ cứu chuộc. |
| Các con vật bị xẻ đôi chờ đợi lời nguyền | Thân thể Đức Kitô bị tan nát trên Thập giá | Sự biểu hiện thể lý của hình phạt cho một giao ước bị phá vỡ, được gánh chịu bởi Đấng thay thế. |
| Chỉ một mình Thiên Chúa (lò khói, ngọn đuốc) đi qua | Chỉ một mình Đức Kitô, trong tư cách Thiên Chúa và con người, gánh tội trần gian và lời nguyền của Lề Luật (Gl 3, 13) | Hành động ân sủng đơn phương của Thiên Chúa, tự mình gánh lấy lời nguyền để cứu độ nhân loại. |
| Lời hứa về đất đai và dòng dõi | Lời hứa về Nước Trời và ơn làm con cái Thiên Chúa (Gl 4, 4-7) | Sự hoàn tất và thăng hoa thiêng liêng của những lời hứa trong giao ước nguyên thủy nơi Đức Kitô. |
Đêm Tối của Linh Hồn – Vượt Qua Bóng Tối của Chúng Ta với Ánh Sáng của Đức Kitô
Cuộc hành trình của Áp-ram qua bóng tối kinh hoàng không chỉ là một câu chuyện của quá khứ. Nó là một mô mẫu vĩnh cửu cho đời sống thiêng liêng, cung cấp một “bộ công cụ” để chúng ta vượt qua những đêm tối của chính mình. Khi chúng ta đối diện với khủng hoảng, đau khổ, hay nghi nan, làm sao để biết đâu là đường lối của Chúa? Trình thuật Sáng thế ký, khi được đọc qua lăng kính của Tin Mừng và truyền thống các thánh, cung cấp một câu trả lời ba phần.
Chìa Khóa Tin Mừng: Phân Định qua Hoa Trái
Nguyên tắc phân định nền tảng và khách quan nhất được chính Chúa Giê-su đưa ra: “Cứ xem họ sinh hoa quả nào, thì biết họ là ai” (Mt 7, 16, 20; Lc 6, 44). Đây là tiêu chuẩn kiểm tra bên ngoài. Khi chúng ta ở trong “bóng tối” của sự khủng hoảng, nghi ngờ hay đau khổ, chúng ta phải xem xét hoa trái của con đường mình đang đi. Con đường này, dù khó khăn, có dẫn đến đức tin, đức cậy và đức mến lớn hơn không? Nó có sinh ra sự bình an, nhẫn nại, nhân hậu, hiền hòa, trung tín, và tiết độ không (x. Gl 5, 22-23)? Hay nó dẫn đến sự tuyệt vọng, cay đắng, và cô lập? Một cây tốt, ngay cả trong mùa đông khắc nghiệt, vẫn là một cây tốt. Lời hứa của Thiên Chúa, tựa như ngọn đuốc rực lửa đi qua giữa bóng đêm của Áp-ram, là ánh sáng đáng tin cậy duy nhất để chúng ta bám vào.
Lăng Kính I-nha-xi-ô: Phân Định qua An Ủi và Sầu Não
Thánh I-nhã Loyola cung cấp một công cụ để phân định nội tâm, qua việc nhận biết các chuyển động của linh hồn: sự an ủi và sự sầu não thiêng liêng. Hành trình của Áp-ram có thể được đọc qua lăng kính này. Ông bắt đầu trong sự sầu não (nỗi sợ không có con nối dõi). Lời Chúa mang đến sự an ủi (lời hứa về một dòng dõi đông như sao trên trời). “Bóng tối kinh hoàng” là một sự sầu não thiêng liêng sâu sắc—một thử thách đức tin nơi Thiên Chúa dường như vắng mặt.
Nguyên tắc quan trọng của Thánh I-nhã là không bao giờ thay đổi quyết định trong thời gian sầu não, mà phải kiên trì với những quyết định đã được đưa ra trong thời gian an ủi. Áp-ram đã làm chính xác điều này: ông bám chặt vào lời hứa. “Ngọn đuốc rực lửa” trở thành biểu tượng của sự an ủi (lời hứa bất khả hủy tiêu của Thiên Chúa) soi sáng cho sự sầu não (bóng tối). Quá trình này thanh luyện đức tin của ông, chuyển nó từ việc cần những dấu chỉ sang việc tin tưởng vào chính lời của Thiên Chúa.
Khung Tham Chiếu của Dòng Cát Minh: Đêm Tối và Thiên Chúa Ẩn Mình
Thánh Gioan Thánh Giá đưa chúng ta đến một tầm mức hiểu biết sâu sắc hơn, phân biệt giữa đau khổ tâm lý thông thường và “Đêm Tối của Linh Hồn” mang tính thần bí. Đây là một cuộc thanh luyện thụ động do chính Thiên Chúa khởi xướng. Cái nhìn cốt lõi của Thánh Gioan Thánh Giá là “đêm tối” không phải là sự vắng bóng của Thiên Chúa, mà là một sự dư thừa ánh sáng thần linh làm chói lòa các khả năng tự nhiên của linh hồn. Sự hiện diện của Thiên Chúa mãnh liệt đến mức nó được cảm nhận như là sự vắng mặt.
Nỗi kinh hoàng của Áp-ram là nỗi đau của sự thanh luyện. Sử dụng hình ảnh của vị thánh, linh hồn của Áp-ram giống như “khúc gỗ ẩm ướt” của những quyến luyến và kỳ vọng nhân loại. Sự hiện diện của Thiên Chúa là “ngọn lửa” mà ban đầu làm khô nó, khiến nó trở nên “đen đúa, xấu xí và hôi hám” (kinh nghiệm về bóng tối và kinh hoàng), trước khi biến nó thành một “cục than rực lửa”, nên một với chính ngọn lửa (sự kết hợp với Thiên Chúa). Tiếng kêu của Đức Kitô trên Thập giá là “Đêm Tối” tột cùng, khoảnh khắc kết hợp sâu sắc nhất với Chúa Cha được cảm nghiệm như sự bị bỏ rơi hoàn toàn, vì mục đích thanh luyện thế gian.
Ba mô hình phân định này—Tin Mừng (hoa trái), I-nhã (các linh), và Cát Minh (thanh luyện)—không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau, cung cấp một bộ công cụ hoàn chỉnh cho linh hồn trong bóng tối. Mô hình Tin Mừng cung cấp sự kiểm tra khách quan, bên ngoài. Mô hình I-nhã cung cấp sự hướng dẫn chủ quan, bên trong. Mô hình Cát Minh cung cấp khuôn khổ thần học, thần bí, định hình lại bóng tối sâu thẳm nhất không phải là một vấn đề cần giải quyết hay một kẻ thù cần chiến đấu, mà là một ân sủng thanh luyện cần được chịu đựng, một dấu chỉ của tình yêu mãnh liệt và biến đổi của Thiên Chúa
Từ một Bóng Tối Kinh Hoàng đến một Đêm Hồng Phúc
Bóng tối đã bao phủ lấy Áp-ram tại Mam-rê là một mầu nhiệm phong phú. Khi được soi chiếu bằng ánh sáng mặc khải trọn vẹn nơi Đức Kitô, nó không còn là một bóng tối đơn thuần. Nó được tỏ bày như một sự kiện bốn chiều: một cuộc thần hiện về sự siêu việt của Thiên Chúa; một lời tiên tri về lịch sử đau khổ và cứu chuộc của dân Ngài; một hình ảnh tiên trưng hoàn hảo về Mầu Nhiệm Vượt Qua của Đức Kitô; và một mô mẫu cho hành trình thanh luyện của mọi linh hồn.
Bóng tối kinh hoàng của Áp-ram, qua lăng kính đức tin, cuối cùng được tỏ lộ là một beata nox—một đêm hồng phúc. Đó là đêm của giao ước, đêm của ơn cứu chuộc, đêm của sự thanh luyện. Chính trong việc bước vào những đêm tối của riêng mình, không phải bằng sức mạnh của bản thân nhưng được trang bị bằng “ngọn đuốc rực lửa” của lời hứa bất khả hủy tiêu của Thiên Chúa, được niêm ấn bằng Máu Thánh Đức Kitô, mà chúng ta tìm thấy con đường đích thực dẫn đến sự phân định và kết hợp với Thiên Chúa. Lời hứa đã đi qua bóng tối của Áp-ram cũng chính là lời hứa đi cùng chúng ta, đảm bảo rằng ngay cả trong đêm sâu thẳm nhất, bình minh của Thiên Chúa chắc chắn sẽ đến.
Lời Nguyện Kết Thúc
Lạy Thiên Chúa toàn năng hằng hữu, Chúa đã đoái thương nhìn đến Tổ phụ Áp-ram và thiết lập với ông một Giao ước tình yêu dựa trên lòng tin. Xin cho chúng con hôm nay cũng có được một đức tin mạnh mẽ như thế, để chúng con luôn vững vàng tín thác vào Lời Hứa cứu độ của Chúa, ngay cả khi cuộc đời còn nhiều bóng tối và thử thách.
Lạy Chúa Giêsu, Chúa đã dạy chúng con rằng cây tốt thì sinh quả tốt. Xin ban Chúa Thánh Thần là nguồn mạch của sự khôn ngoan, giúp chúng con biết phân định đâu là sự thật của Chúa, đâu là những lừa dối của thế gian. Xin biến đổi chúng con từ bên trong, để đời sống chúng con trổ sinh những hoa trái của bác ái, công chính và bình an, hầu làm chứng cho Chúa giữa lòng đời.
Xin cho chúng con luôn biết sống trong niềm tôn kính và ái mộ Thánh Danh Chúa, để được gắn bó mật thiết với Chúa là Đá Tảng cứu độ, và hân hoan đạt đến Nước Trời là gia nghiệp Chúa đã hứa ban. Chúng con cầu xin nhờ Đức Kitô, Chúa chúng con. Amen.
