Tin Mừng hôm nay thuật lại một trong những bi kịch thầm lặng nhất trong cuộc đời Chúa Giêsu: Ngài bị từ chối ngay tại chính quê hương mình. Những người đồng hương Nadaret đã kinh ngạc trước sự khôn ngoan của Ngài, sửng sốt trước các phép lạ Ngài làm, nhưng cuối cùng, họ lại “vấp ngã”. Tại sao? Vì họ không thể vượt qua cái nhìn quen thuộc. Họ đóng khung Ngài trong quá khứ: “Ông không phải là con bác thợ sao?”. Sự quen thuộc đã trở thành bức tường ngăn cản họ đón nhận phép lạ.
Trong hành trình đức tin, có bao giờ chính chúng ta cũng rơi vào cái bẫy của người Nadaret? Có khi nào sự quen thuộc với Thánh Lễ, với các Bí tích, với những lời kinh… đã vô tình làm đức tin ta ra chai cứng, khiến ta không còn trông chờ một sự can thiệp lạ lùng của Thiên Chúa nữa? Hôm nay, cùng với Giáo Hội mừng lễ Thánh Anphongsô, một bậc thầy về việc tìm kiếm Chúa trong những điều gần gũi, chúng ta được mời gọi đối diện và phá vỡ chính bức tường ấy để đức tin có thể thực sự nhìn thấy phép lạ.
“Giờ Thánh Của Chúa”: Lời Mời Gọi Vượt Thời Gian
Bài đọc 1 từ sách Lêvi có vẻ như chỉ là một danh sách các ngày lễ của người Do Thái xưa. Nhưng sâu xa hơn, đó là cách Thiên Chúa thiết lập những “thời điểm thánh” (kairos) – những khoảnh khắc ân sủng đặc biệt, khác với dòng thời gian tuyến tính (chronos) của đời thường. Đó là những cơ hội để dân chúng dừng lại, thoát khỏi guồng quay công việc và tái kết nối với Đấng là Cội Nguồn của sự sống và mọi ơn lành. Các ngày lễ không phải là gánh nặng, mà là những cột mốc ân sủng, những cánh cửa mở vào sự vĩnh cửu, nhắc nhở dân Israel về công trình cứu độ vĩ đại của Thiên Chúa. Lễ Vượt Qua nhắc họ về cuộc giải thoát khỏi Ai Cập, Lễ Ngũ Tuần nhắc về Giao Ước Sinai, Lễ Lều nhắc về hành trình trong sa mạc. Mỗi “giờ thánh” này là một lời mời gọi sống lại lịch sử cứu độ trong hiện tại.
Mỗi Thánh Lễ, mỗi giờ cầu nguyện, mỗi ngày Chúa Nhật của chúng ta cũng chính là những “ngày đại lễ” mà Thiên Chúa ấn định. Đó là “giờ của Chúa” dành cho ta. Nhưng liệu chúng ta có đến với những thời khắc này với tâm hồn rộng mở, hay chỉ với thói quen của một người “biết rồi, khổ lắm, nói mãi”? Người dân Nadaret đã thất bại trong việc nhận ra “giờ thánh” vĩ đại nhất, khi chính Chúa Giêsu, Đấng là Lễ Vượt Qua hiện sinh, đang ở giữa họ. Họ nhìn thấy Giêsu bằng đôi mắt xác thịt, nhưng lại mù lòa trước một Thiên Chúa đang thực sự viếng thăm. Phải chăng chúng ta cũng vậy, cũng tham dự Thánh Lễ nhưng lại bỏ lỡ cuộc gặp gỡ thần linh đang diễn ra, vì tâm trí còn bận lo toan, vì con tim đã quá quen với nghi thức mà không còn khao khát Đấng là chủ của nghi thức nữa? Chúng ta có thể đọc kinh thuộc lòng, nhưng lời kinh không chạm đến tâm hồn. Chúng ta rước lễ, nhưng không thực sự nhận ra mình đang đón nhận chính Đấng Tạo Hóa vào lòng. Sự quen thuộc biến kairos thành chronos, biến giờ thánh thiêng thành một giờ phải đi cho xong nghĩa vụ.
“Reo Vui Lên”: Đáp Trả Của Con Tim Tin Tưởng
Đáp lại lời mời gọi của Chúa, Thánh vịnh 80 là một tiếng reo vui bùng nổ: “Reo vui lên mừng Thiên Chúa là sức mạnh của ta.” Đây không phải là niềm vui hời hợt, mà là tâm tình của một dân tộc biết mình được yêu thương và giải thoát. Niềm vui này trào dâng từ ký ức về những công trình vĩ đại Chúa đã làm, từ kinh nghiệm được Thiên Chúa giải thoát khỏi ách nô lệ Ai Cập. Nó là hoa trái của lòng biết ơn. Một con tim biết ơn sẽ luôn mở ra để đón nhận những điều mới mẻ Chúa làm.
Thái độ này hoàn toàn trái ngược với sự lẩm bẩm, nghi kỵ của người Nadaret. Họ không thể reo vui vì con tim họ đã bị đóng lại bởi định kiến và sự ghen tị. Có lẽ họ đã nghĩ: “Tại sao lại là thằng cha thợ mộc này mà không phải là chúng ta?”. Sự so bì và tự mãn đã dập tắt mọi khả năng vui mừng trước ơn lành người khác nhận được. Họ nghe lời Chúa Giêsu, nhưng không thực sự “lắng nghe tiếng Ta” như lời Thánh vịnh mời gọi. Đức Thánh Cha Phanxicô từng cảnh báo về nguy cơ của một đức tin “đã được thuần hóa”, một đức tin không còn khả năng ngạc nhiên, không còn reo vui trước sự hiện diện của Chúa. Khi đức tin trở nên buồn tẻ, chỉ còn là một danh sách các luật lệ phải giữ, nó sẽ không thể chứng kiến phép lạ. Nó thiếu đi sự ngỡ ngàng của một đứa trẻ, thiếu đi lòng biết ơn của người được cứu. Một đức tin như thế chỉ tạo ra những Kitô hữu cau có, chứ không phải những chứng nhân của niềm vui Phục Sinh.
“Con Bác Thợ Mộc”: Bi Kịch Của Sự Vấp Ngã
Đây là điểm mấu chốt của Tin Mừng. Câu hỏi “Ông không phải là con bác thợ sao?” phơi bày tất cả. Họ biết rõ gốc gác của Ngài, gia đình Ngài, cuộc sống bình dị của Ngài. Cái ‘biết’ đầy định kiến của họ đã trở thành xiềng xích, trói buộc con tim và lý trí, biến nó thành nấm mồ chôn vùi mọi khả năng ‘tin’ tưởng. Họ nghĩ rằng họ đã hiểu hết về Giêsu, đã xếp Ngài vào một cái hộp dán nhãn “con ông Giuse”, và không còn chỗ cho sự mạc khải, cho sự bất ngờ của Thiên Chúa. Họ không thể chấp nhận rằng Đấng Thiên Sai, Đấng mang sự khôn ngoan từ trời, lại có thể đến từ một gia đình lao động bình thường như mọi người. Họ muốn một vị Thiên Chúa xa lạ, quyền uy theo kiểu thế gian, chứ không phải một Thiên Chúa gần gũi đến mức “quen mặt”. Đây chính là “cớ vấp phạm của sự cụ thể” (scandal of the particular), một thách đố lớn cho đức tin. Thiên Chúa không đến như một ý niệm trừu tượng, mà trong một con người cụ thể, với một lịch sử cụ thể, tại một nơi chốn cụ thể.
Trong Tông huấn Gaudete et Exsultate (Hãy Vui Mừng Hoan Hỉ), Đức Thánh Cha Phanxicô nói về “hai kẻ thù tinh vi của sự thánh thiện”, đó là chủ nghĩa Ngộ đạo và chủ nghĩa Pelagio mới. Sự cứng lòng của người Nadaret mang dáng dấp của chủ nghĩa Ngộ đạo, vốn cho rằng đức tin chỉ dành cho những người có tri thức đặc biệt, và khinh chê những gì đơn sơ, bình dị của thân xác và đời thường. Họ đã vấp ngã trước “sự khiêm hạ của Thiên Chúa” (l’umiltà di Dio), một khái niệm mà các nhà thần học Ý thường suy tư. Họ không nhận ra rằng quyền năng vĩ đại nhất của Thiên Chúa lại được biểu lộ qua sự yếu đuối và tầm thường của con người Giêsu. Sự “không tin” của họ đã trói tay Chúa Giêsu. Không phải Ngài không thể, mà là Ngài đã không làm nhiều phép lạ ở đó, vì phép lạ của Thiên Chúa không phải là một màn trình diễn ma thuật, mà là một cuộc đối thoại tình yêu, cần đến sự đáp trả của con người. Sự từ chối của họ không làm giảm đi quyền năng của Chúa, nhưng lại làm cho chính họ ra nghèo nàn, vì họ đã tự mình đóng cánh cửa lại trước nguồn ân sủng đang tuôn chảy.
Hãy Đến Với Chúa
Hôm nay, chúng ta mừng lễ Thánh Anphongsô Liguori, một con người đã dành cả cuộc đời để giúp các linh hồn nhận ra tình yêu của Chúa Giêsu trong những điều gần gũi nhất, đặc biệt là qua Bí tích Thánh Thể và lòng sùng kính Đức Mẹ. Ngài đã dạy rằng: “Người nào cầu nguyện, chắc chắn sẽ được cứu rỗi. Người nào không cầu nguyện, chắc chắn sẽ bị luận phạt.” Cầu nguyện chính là liều thuốc chống lại sự chai cứng của con tim. Cầu nguyện là hành động của đức tin, giúp ta nhìn vượt qua cái vỏ bọc quen thuộc để chạm đến Chúa Giêsu hằng sống.
Vậy, làm thế nào để chúng ta không lặp lại sai lầm của người Nadaret?
- Đến với Thánh Lễ với tâm thế mới: Trước mỗi Thánh Lễ, hãy dành một phút thinh lặng, thưa với Chúa: “Lạy Chúa, xin cho con đừng tham dự Thánh Lễ hôm nay như mọi ngày khác. Xin cho con được gặp Chúa thực sự.” Hãy xin Chúa Thánh Thần thanh tẩy mọi định kiến và thói quen, để ta có thể thực sự ngạc nhiên trước mầu nhiệm Chúa Giêsu bẻ bánh trao mình cho ta.
- Tìm kiếm Chúa trong sự bình dị: Hãy can đảm tìm kiếm Chúa ở nơi khó tìm nhất: trong những mối quan hệ đã trở nên quá quen thuộc, nơi những va chạm thường ngày dễ làm ta mệt mỏi. Người chồng, người vợ, đứa con, người đồng nghiệp… đó chính là những ‘Nadaret’ của đời ta. Chính ở nơi đó, trong những con người rất đỗi bình thường ấy, Chúa đang chờ đợi để biến sự phiền toái thành ân sủng và biến sự quen thuộc thành phép lạ, miễn là ta dám trao cho Ngài một chút lòng tin.
- Làm mới đời cầu nguyện: Nếu cảm thấy việc đọc kinh đã trở nên máy móc, hãy thử những cách khác. Đọc một đoạn Tin Mừng và thinh lặng suy ngẫm, tự hỏi: “Chúa muốn nói gì với con qua lời này hôm nay?”. Trò chuyện với Chúa bằng lời lẽ của riêng mình. Viếng Thánh Thể dù chỉ 5 phút. Như Thánh Anphongsô, hãy để con tim gặp gỡ con tim, vì cầu nguyện không phải là đọc cho xong, mà là ở lại với Đấng yêu thương ta.
Lời Nguyện Kết
Lạy Chúa Giêsu, xin tha thứ vì nhiều lần chúng con đã biến tâm hồn mình thành một Nadaret đầy định kiến, để sự quen thuộc ‘trói tay’ quyền năng của Chúa và làm trái tim ra chai đá. Chúng con nhìn bằng con mắt thể lý nhưng lại không thấy bằng con mắt đức tin. Xin phá vỡ những xiềng xích của định kiến nơi chúng con, để chúng con không còn đóng khung Chúa trong những hiểu biết hạn hẹp của mình. Nhờ lời chuyển cầu của Thánh Anphongsô, xin dạy chúng con biết tìm kiếm và nhận ra Ngài trong những điều bình dị nhất, để mỗi ngày sống của chúng con trở thành một phép lạ của lòng tin. Amen.
