Suy Niệm Thứ Năm Tuần 12 Thường Niên
26.06.2025
Dân Chúng Sửng Sốt Lắng Nghe – Một Cuộc Cách Mạng trong Lời Giảng
Khi Đức Giêsu kết thúc Bài Giảng Trên Núi, một trong những diễn từ quan trọng và cô đọng nhất trong toàn bộ Kinh Thánh, thánh sử Mátthêu đã ghi lại một phản ứng sâu sắc của đám đông dân chúng. Lời Chúa thuật lại:
“Khi Đức Giê-su giảng dạy những điều ấy xong, đám đông dân chúng sửng sốt về lời giảng dạy của Người, vì Người giảng dạy như một Đấng có uy quyền, chứ không như các kinh sư của họ.” (Mt 7,28-29).
Hai từ ngữ then chốt trong đoạn văn này là “sửng sốt” và “uy quyền”. Đây không phải là một sự ngạc nhiên thông thường, cũng không phải là một uy quyền quen thuộc. Để hiểu được tầm vóc của khoảnh khắc này, chúng ta cần đặt mình vào bối cảnh của những người Do Thái đương thời. Họ đã quen với lời giảng của các kinh sư và những người Pharisêu. Các vị này giảng dạy bằng cách trích dẫn Lề Luật Môsê và các lời giải thích của những bậc thầy đi trước trong truyền thống. Uy quyền của họ đến từ kiến thức, từ sự trung thành với quá khứ, từ việc lặp lại những gì đã được dạy. Lời giảng của họ, dù uyên bác, vẫn là một lời giảng phái sinh, một sự diễn giải Lề Luật chứ không phải là chính Lề Luật.
Nhưng Đức Giêsu đã đến và làm một cuộc cách mạng. Người không trích dẫn một vị thầy nào khác ngoài chính mình. Người dùng điệp khúc đầy thẩm quyền: “Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết…” (x. Mt 5,22.28.34). Người không chỉ giải thích Lề Luật; Người phán dạy với tư cách là chính Đấng ban hành Lề Luật. Sự “sửng sốt” của đám đông, vì thế, không đơn thuần là một phản ứng tâm lý. Nó là một dấu chỉ thần học sâu sắc, báo hiệu một sự chuyển giao trọng đại: sự chuyển giao từ Giao Ước Cũ sang Giao Ước Mới.
Sự tương phản với núi Sinai là một chìa khóa để mở ra ý nghĩa này. Tại Sinai, khi Thiên Chúa trực tiếp phán dạy, dân chúng đã kinh hoàng trước sấm sét, khói lửa và sự uy nghi đáng sợ của Thiên Chúa. Họ run rẩy và xin ông Môsê làm trung gian: “Xin chính ông nói với chúng tôi… nhưng xin Thiên Chúa đừng nói với chúng tôi, kẻo chúng tôi chết mất” (Xh 20,19). Nỗi sợ hãi đã tạo ra một khoảng cách. Nhưng giờ đây, trên một ngọn núi khác, Núi Bát Phúc, Thiên Chúa đã làm người, Đấng Emmanuel – Thiên Chúa ở cùng chúng ta – đang ngồi giữa họ và mở miệng dạy dỗ. Phản ứng của họ không còn là nỗi kinh hoàng muốn trốn chạy, mà là sự kinh ngạc đầy thán phục trước một uy quyền vừa mới mẻ vừa gần gũi. Sự sửng sốt này chính là phản ứng tự nhiên của con người khi chứng kiến buổi bình minh của một Giao Ước Mới, một giao ước không còn được ghi trên bia đá lạnh lùng, mà được chính Ngôi Lời Thiên Chúa khắc ghi vào tâm hồn bằng lời giảng sống động của Người.
Một Uy Quyền Không Sánh Bằng – Đấng Ban Luật là Chính Lề Luật
1.1. Uy Quyền của Truyền Thống và Uy Quyền của Ngôi Vị
Sự khác biệt nền tảng giữa lời giảng của Đức Giêsu và các kinh sư nằm ở nguồn gốc uy quyền của họ. Uy quyền của các kinh sư đến từ bên ngoài, từ kiến thức họ tích lũy qua năm tháng miệt mài học hỏi và nghiên cứu Lề Luật cùng các truyền thống được lưu truyền. Họ là những học giả, những người bảo vệ và giải thích một di sản. Khi họ giảng dạy, họ dựa vào thẩm quyền của các bậc thầy đi trước, của các trường phái Rabbi. Đó là uy quyền của chức vụ, của học vị, một uy quyền đáng kính nhưng có giới hạn.
Ngược lại, uy quyền của Đức Giêsu tuôn trào từ chính bản thể, từ chính Ngôi Vị thần linh của Người. Người không cần dựa vào một thẩm quyền nào khác, vì Người chính là nguồn của mọi thẩm quyền. Người không chỉ là một sứ giả mang thông điệp; Người là chính Thông Điệp. Người không chỉ là người dẫn giải Lề Luật; Người là chính Ngôi Lời của Thiên Chúa (Ga 1,1.14), Đấng mà qua Người, Lề Luật được ban bố. Nơi Đức Giêsu, lời nói và hiện hữu là một: Người nói điều Người là, và Người là điều Người nói. Khi Người phán dạy, chính Thiên Chúa đang phán dạy. Đó là lý do tại sao lời của Người có một sức nặng, một sự chắc chắn và một quyền năng biến đổi mà không một lời giảng nào của các kinh sư có thể sánh bằng. Dân chúng nhận ra điều này một cách trực giác. Họ cảm nhận được rằng họ đang đứng trước chính Nguồn Mạch của sự thật, chứ không phải một kênh thông tin về sự thật.
1.2. Đức Giêsu, Vị Môsê Mới và là Đấng Ban Lề Luật
Thánh sử Mátthêu, khi tường thuật Bài Giảng Trên Núi, đã khéo léo trình bày Đức Giêsu như một “vị Môsê mới”, Đấng đến để ban hành Lề Luật cho Dân Mới của Thiên Chúa. Bố cục của Tin Mừng Mátthêu với năm bài giảng lớn của Đức Giêsu gợi nhớ đến năm cuốn sách Ngũ Thư (Torah), vốn được coi là Lề Luật Thiên Chúa trao qua trung gian ông Môsê. Tuy nhiên, Đức Giêsu không chỉ là một Môsê khác, Người còn cao trọng hơn Môsê rất nhiều.
Để thấy rõ điều này, chúng ta hãy so sánh hai ngọn núi, hai nơi ban hành Giao Ước:
- Núi Sinai: Đây là nơi Giao Ước Cũ được thiết lập. Khung cảnh đầy uy nghiêm và đáng sợ: có sấm chớp, mây mù dày đặc, tiếng tù và vang dội, và cả ngọn núi rung chuyển mạnh (Xh 19,16-19). Thiên Chúa phán dạy từ trong đám mây và lửa, tạo nên một khoảng cách thiêng liêng và sự kính sợ nơi dân chúng. Lề Luật được Thiên Chúa khắc trên hai bia đá, một bộ luật đến từ bên ngoài để điều chỉnh hành vi.
- Núi Bát Phúc: Đây là nơi Hiến Chương Nước Trời, tức Giao Ước Mới, được công bố. Khung cảnh hoàn toàn khác biệt: thật gần gũi và thân mật. “Thấy đám đông, Đức Giê-su lên núi. Người ngồi xuống, các môn đệ đến gần bên. Người mở miệng dạy họ rằng…” (Mt 5,1-2). Đây là hình ảnh một vị Thầy đang ân cần chỉ dạy các môn sinh của mình. Không có sấm sét, không có khói lửa, chỉ có Lời của Thiên Chúa nhập thể, Đấng Emmanuel, đang trực tiếp nói với dân Người.
Sự tương phản này cho thấy một bước tiến vĩ đại trong lịch sử cứu độ. Nếu ở Sinai, Môsê phải lên núi một mình để nhận Lề Luật, thì giờ đây, chính Đấng Ban Luật đã xuống thế, lên núi cùng với dân Người để ban bố Lề Luật của Nước Trời. Người không chỉ kiện toàn Lề Luật cũ, Người mặc khải ý nghĩa trọn vẹn của nó và ban cho con người sức mạnh để sống theo Lề Luật ấy, không phải bằng sức riêng nhưng bằng ân sủng của chính Người. Uy quyền của Đức Giêsu, do đó, là uy quyền của Đấng hoàn tất và khai mở một kỷ nguyên mới của ân sủng và sự thật.
Luật Mới của Ân Sủng và Tự Do – Hiến Chương Nước Trời
2.1. Bài Giảng Trên Núi là “Luật Tin Mừng”
Bài Giảng Trên Núi (Mt 5-7) không phải là một bộ quy tắc đạo đức mới, khô khan và nặng nề hơn luật cũ. Đúng hơn, đây chính là “Luật Mới” hay “Luật Tin Mừng”, là sự hoàn hảo của Lề Luật Thiên Chúa nơi trần thế. Đức Giêsu đã long trọng tuyên bố: “Anh em đừng tưởng Thầy đến để bãi bỏ Luật Môsê hoặc lời các ngôn sứ. Thầy đến không phải là để bãi bỏ, nhưng là để kiện toàn” (Mt 5,17). Sách Giáo Lý của Hội Thánh Công Giáo (GLHTCG) soi sáng cho chúng ta về bản chất của sự “kiện toàn” này:
- Kiện toàn Luật Cũ: Luật Mới không hủy bỏ Mười Điều Răn, vốn là nền tảng của đời sống luân lý, nhưng rút ra từ đó những sức mạnh còn ẩn giấu và làm cho chúng phát sinh những đòi hỏi mới. Ví dụ, luật cũ dạy “chớ giết người”, còn Đức Giêsu kiện toàn bằng cách đi đến tận gốc rễ của tội ác là sự giận ghét trong lòng (Mt 5,21-22). Luật Mới mặc khải toàn bộ chân lý thần linh và nhân linh của Luật cũ, đưa nó đến sự hoàn hảo.
- Luật của Tình Yêu: Toàn bộ Luật Tin Mừng được chứa đựng trong điều răn mới của Chúa Giêsu: “Anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em” (Ga 13,34). Đây không còn là một tình yêu theo thước đo của con người, mà là một tình yêu theo mẫu mực của Thiên Chúa, một tình yêu hy sinh đến cùng. Luật Mới dạy chúng ta hành động vì tình yêu mà Chúa Thánh Thần tuôn đổ vào lòng, chứ không phải vì sợ hãi hình phạt.
- Luật của Ân Sủng: Đây là điểm khác biệt cốt yếu. Luật cũ, dù thánh thiện và tốt lành, vẫn là một luật bên ngoài, chỉ cho thấy điều phải làm nhưng tự nó không ban sức mạnh để chu toàn. Ngược lại, Luật Mới không chỉ là một lời dạy, mà còn là chính “ân sủng của Chúa Thánh Thần được ban cho các tín hữu”. Nó mang lại sức mạnh của ân sủng để hành động, thông qua đức tin và các bí tích.
- Luật của Tự Do: Chính vì là luật của ân sủng và tình yêu, Luật Mới giải thoát chúng ta khỏi những ràng buộc về nghi thức và pháp lý của luật cũ. Nó giúp chúng ta chuyển từ thân phận của một người tôi tớ chỉ biết tuân lệnh, sang tình trạng là bạn hữu của Đức Kitô, và hơn thế nữa, là con cái Thiên Chúa, những người tự nguyện hành động theo sự thúc đẩy của tình yêu.
2.2. Lề Luật Được Khắc Ghi trong Tâm Khảm
Việc Đức Giêsu ban hành Luật Mới trên núi chính là sự ứng nghiệm viên mãn lời tiên tri của ngôn sứ Giêrêmia từ nhiều thế kỷ trước. Giao Ước Cũ tại Sinai gắn liền với Lề Luật được khắc trên bia đá (Xh 31,18), một thực tại bên ngoài, một quy tắc áp đặt lên dân. Nhận thấy sự bất toàn của giao ước này do sự yếu đuối của con người, Thiên Chúa đã hứa ban một giao ước mới và vĩnh cửu:
“Này, sẽ đến những ngày Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa một giao ước mới… Ta sẽ ghi Lề Luật của Ta vào bên trong chúng, sẽ khắc vào tâm khảm chúng. Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng, và chúng sẽ là dân Ta.” (Gr 31,31.33).
“Luật Mới” mà Đức Giêsu công bố chính là sự hoàn tất lời hứa này. Nó không còn là một văn bản bên ngoài, mà là một nguyên lý sống động bên trong. Sách Giáo Lý định nghĩa một cách chính xác rằng Luật Mới chính là “ân sủng của Chúa Thánh Thần” , là “luật nội tâm của đức mến”. Toàn bộ Bài Giảng Trên Núi đều nhắm đến sự biến đổi từ bên trong. Đức Giêsu không chỉ quan tâm đến hành vi, mà còn quan tâm đến tâm tình. Người nói về “tinh thần nghèo khó” (Mt 5,3), “tâm hồn trong sạch” (Mt 5,8), “khát khao nên người công chính” (Mt 5,6). Người dạy phải cầu nguyện, ăn chay, bố thí một cách kín đáo, không phô trương, vì Cha là Đấng thấu suốt những gì kín đáo (Mt 6,1-18).
Như vậy, Luật Mới đi đến tận “gốc rễ của các hành vi, là trái tim, nơi con người chọn lựa giữa thanh sạch và ô uế, nơi hình thành đức tin, đức cậy, đức mến”. Việc Đức Giêsu ban hành Luật Mới không chỉ là đưa ra một bộ luật đạo đức cao hơn, mà là khai mở một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của Chúa Thánh Thần. Trong kỷ nguyên này, Chúa Thánh Thần được ban xuống để biến đổi tâm hồn con người, để việc tuân giữ Lề Luật không còn là nỗ lực đơn độc của ý chí con người, mà là hoa trái ngọt ngào của việc để cho ân sủng Thiên Chúa hoạt động và cai quản từ bên trong.
Lời Hằng Sống và Lời Đáp Trả của Chúng Ta
3.1. Lời Chúa là Lời Sống Động, Sắc Bén và Hữu Hiệu
Khi chúng ta đọc và suy niệm những lời của Đức Giêsu trong Tin Mừng hôm nay, chúng ta không chỉ đọc một văn bản cổ xưa hay một câu chuyện lịch sử. Lời của Thiên Chúa là một thực tại sống động. Thư gửi tín hữu Do-thái khẳng định: “Lời Thiên Chúa là lời sống động, hữu hiệu và sắc bén hơn cả gươm hai lưỡi” (Dt 4,12). Lời ấy có sức mạnh xuyên thấu tâm hồn, phân định tư tưởng và biến đổi cuộc sống.
Do đó, việc chúng ta lắng nghe Lời Chúa trong cầu nguyện và phụng vụ làm cho chính uy quyền của Đức Giêsu được hiện tại hóa và tác động trên chúng ta, y như đã tác động trên đám đông dân chúng năm xưa. Lời của Người không bao giờ cũ. Đối với mỗi thế hệ, mỗi tâm hồn, Lời ấy vẫn luôn mới mẻ, sâu sắc, có sức biến đổi và tràn đầy sức sống. Khi chúng ta mở lòng ra với Lời Chúa, chúng ta cho phép Đấng có uy quyền ấy bước vào cuộc đời mình, để dạy dỗ, chữa lành và hướng dẫn chúng ta trên con đường dẫn đến sự sống đời đời.
3.2. Tuân Phục Uy Quyền của Tình Yêu và Lòng Thương Xót
Uy quyền (tiếng Hy Lạp: exousia) được giới thiệu nơi lời giảng của Đức Giêsu trên núi (Mt 7,29) sẽ tìm thấy sự viên mãn và ý nghĩa vũ trụ của nó trong lời tuyên bố long trọng của Đấng Phục Sinh ở cuối Tin Mừng Mátthêu. Tin Mừng Mátthêu được đóng khung bởi hai lời tuyên bố về uy quyền này. Nó mở đầu với uy quyền trong lời giảng dạy khiến dân chúng kinh ngạc, và kết thúc bằng một lời tuyên bố mang tầm vóc vũ trụ của Đức Kitô Phục Sinh: “Thầy đã được trao toàn quyền (pasa exousia) trên trời dưới đất” (Mt 28,18). Uy quyền giảng dạy của Đức Giêsu không phải là một quyền năng biệt lập, mà chính là sự biểu lộ ban đầu của vương quyền thần linh của Người. Sách Giáo Lý xác nhận rằng Đức Kitô, sau khi Phục Sinh và Lên Trời, “nắm mọi quyền bính trên trời dưới đất” và là “Chúa của tất cả vũ trụ và của lịch sử”.
Vì thế, khi chúng ta lắng nghe và tuân phục Bài Giảng Trên Núi, chúng ta không chỉ chấp nhận một hệ thống đạo đức cao siêu. Hơn thế nữa, chúng ta đang cúi mình trước vị Vua của vũ trụ, Đấng có toàn quyền trên sự sống, sự chết và lịch sử. Việc tuân phục Lời Người là hành động đầu tiên và căn bản nhất để nhìn nhận vương quyền của Người trên cuộc đời chúng ta.
Tuy nhiên, cần phải làm rõ rằng việc “tuân phục” uy quyền của Đức Giêsu không phải là sự khuất phục một bạo chúa hay một nhà độc tài. Uy quyền của các kinh sư và Pharisêu thường trở thành những “gánh nặng nặng nề” mà họ chất lên vai người khác (Mt 23,4). Ngược lại, uy quyền của Đức Giêsu là uy quyền của tình yêu và lòng thương xót. Người mời gọi chúng ta đến với Người và hứa ban sự nghỉ ngơi bồi dưỡng, vì “ách của tôi thì êm ái, và gánh của tôi thì nhẹ nhàng” (Mt 11,30). Tuân phục uy quyền của Người chính là phó thác cuộc đời mình cho quyền năng của tình yêu, để được giải thoát khỏi ách nô lệ tội lỗi và bước vào sự tự do vinh quang của con cái Thiên Chúa. Lề Luật mới của Người không phải là một sự áp đặt, mà là nguồn mạch duy nhất của tự do và đời sống mới.
Bảng So Sánh: Giao Ước Cũ và Giao Ước Mới
Để làm nổi bật sự khác biệt nền tảng và bước tiến vĩ đại trong lịch sử cứu độ, chúng ta có thể tóm kết các đặc điểm của hai Giao Ước qua bảng so sánh sau:
| Đặc Điểm | Giao Ước Cũ (Luật Môsê) | Giao Ước Mới (Luật Tin Mừng) |
| Nơi Ban Bố | Núi Sinai | Núi Bát Phúc |
| Người Ban Bố | Thiên Chúa qua trung gian Môsê | Chính Đức Giêsu Kitô, Ngôi Lời nhập thể, là Thiên Chúa và là Đấng Ban Luật |
| Khung Cảnh | Sợ hãi, sấm sét, lửa khói, sự xa cách (Xh 19) | Gần gũi, thân mật, giảng dạy (Mt 5,1-2) |
| Bản Chất Lề Luật | Được khắc trên bia đá (Xh 31,18); luật bên ngoài, chỉ ra tội lỗi | Được ghi vào tâm khảm (Gr 31,33); luật nội tâm của ân sủng và tình yêu |
| Mục Đích | Chuẩn bị cho Tin Mừng, là người thầy dẫn đến Đức Kitô | Hoàn thành, kiện toàn và vượt trên Luật Cũ; ban sự sống đời đời |
| Động Lực Tuân Giữ | Sự vâng phục, đôi khi vì sợ hình phạt | Tình yêu được Chúa Thánh Thần tuôn đổ vào lòng (Rm 5,5), lòng biết ơn |
| Kết Quả | Vẫn là “luật của tình trạng nô lệ” vì không tự ban sức mạnh để chu toàn | Mang lại “sự tự do của con cái Thiên Chúa” |
Lời Nguyện Tín Thác và Phó Dâng
Lời giảng của Đức Giêsu đã làm cho đám đông dân chúng phải sửng sốt, vì Người giảng dạy như Đấng có uy quyền. Uy quyền ấy không đến từ học thức sách vở, mà tuôn trào từ chính Ngôi Vị thần linh của Người, Đấng là Ngôi Lời và là chính Đấng Ban Luật. Qua Bài Giảng Trên Núi, Người đã ban cho nhân loại không phải một bộ luật khắc nghiệt, nhưng là Luật Mới của Tin Mừng – một Lề Luật của tình yêu, ân sủng và tự do. Đây chính là sự ứng nghiệm lời hứa về một Giao Ước Mới, nơi Lề Luật của Thiên Chúa được khắc ghi vào chính tâm hồn con người nhờ quyền năng của Chúa Thánh Thần.
Ngày hôm nay, khi chúng ta đọc và suy niệm Lời Chúa, uy quyền ấy vẫn đang hiện diện và tác động. Lời mời gọi dành cho mỗi chúng ta là hãy mở lòng ra để Lời Hằng Sống ấy biến đổi chúng ta từ bên trong. Hãy can đảm sống dưới uy quyền của Đức Kitô – không phải một uy quyền áp bức, mà là uy quyền giải thoát của tình yêu và lòng thương xót. Bằng cách đó, chúng ta không chỉ trở thành những người lắng nghe Lời, mà còn là những người thực thi Lời, để cuộc sống của chúng ta trở thành một bài ca chúc tụng vương quyền của Đức Kitô, Vua vũ trụ và là Đấng Cứu Độ duy nhất của chúng ta.
Lạy Đức Giêsu, Đấng Ban Luật vinh hiển của con! Xưa kia, Chúa đã phán dạy như một Đấng có uy quyền, khiến dân chúng phải kinh ngạc và thán phục. Ngày hôm nay, qua Lời Chúa được công bố trong Hội Thánh và được ghi lại trong Sách Tin Mừng, Chúa vẫn tiếp tục thực thi uy quyền mới mẻ và vinh quang của tình yêu và lòng thương xót. Con thờ lạy Chúa, là Ngôi Lời nhập thể, là chính Lề Luật của Giao Ước Mới.
Xin ban cho con một trái tim biết lắng nghe, để con có thể nhận ra tiếng Chúa giữa muôn vàn tiếng nói ồn ào của thế gian. Xin ban cho con Chúa Thánh Thần, để Lề Luật yêu thương của Chúa được khắc sâu vào tâm khảm con, biến đổi những suy nghĩ, lời nói và hành động của con. Xin giúp con luôn can đảm và vui tươi tuân phục uy quyền yêu thương của Chúa, để con được giải thoát khỏi mọi gánh nặng của tội lỗi và sự ích kỷ, và được sống trong sự tự do đích thực của con cái Thiên Chúa.
Xin cho cuộc đời con được Lề Luật mới của ân sủng Chúa cai quản, để con có thể trở nên chứng nhân cho Nước Trời ngay giữa lòng thế giới hôm nay. Amen.
Lạy Chúa Giêsu, con tín thác vào Chúa.
