Suy Niệm Lời Chúa
Thứ Sáu Tuần 13 Thường Niên
Ánh Mắt Xót Thương Phá Vỡ Mọi Định Kiến
Phụng vụ Lời Chúa hôm nay đặt chúng ta trước một trong những khung cảnh gây chấn động nhất trong Tin Mừng: Chúa Giêsu, một vị Thầy được dân chúng nể vì, không chỉ gọi một người thu thuế—một kẻ bị xã hội Do Thái đương thời xem là tội đồ công khai, là cộng tác viên của đế quốc Rôma và là kẻ phản bội dân tộc—mà còn ngang nhiên ngồi đồng bàn với ông ta và bạn hữu của ông. Đối với những người Biệt phái, những người xây dựng căn tính và sự thánh thiện của mình trên nền tảng của việc tuân giữ Lề luật một cách tỉ mỉ và tách mình khỏi những gì ô uế, hành động này của Chúa Giêsu là một sự xúc phạm không thể chấp nhận được.
Tuy nhiên, chính trong sự “xúc phạm” này, dung mạo đích thực của Thiên Chúa được tỏ lộ. Chủ đề của bài suy niệm này sẽ xoay quanh Lòng Thương Xót như là nguyên lý tối thượng và động lực chính yếu trong mọi hành động của Thiên Chúa. Lòng thương xót này không phải là một sự thụ động ngồi chờ tội nhân sám hối quay về, mà là một sức mạnh chủ động, một tình yêu đi bước trước, tìm kiếm, cúi xuống và chữa lành. Nó không hủy bỏ lề luật, nhưng kiện toàn lề luật bằng cách đặt tình yêu và lòng trắc ẩn lên trên hết. Đây chính là “lễ tế” đích thực mà Thiên Chúa mong muốn, một lễ tế của con tim tan vỡ và khiêm nhu, chứ không phải của những nghi thức bên ngoài trống rỗng.
“Không Phải Người Khỏe Mạnh Cần Thầy Thuốc”: Chân Dung Vị Thiên Chúa Cúi Xuống
Trước lời xì xầm đầy phán xét của những người Biệt phái, “Sao Thầy của các anh lại ăn uống với bọn thu thuế và quân tội lỗi?”, Chúa Giêsu không trực tiếp tranh cãi. Thay vào đó, Ngài đưa ra một câu trả lời mang tính dụ ngôn, một chân lý đơn giản nhưng sâu sắc rút ra từ kinh nghiệm đời thường: “Người khoẻ mạnh không cần thầy thuốc, người đau ốm mới cần”.
Qua ẩn dụ y khoa này, Chúa Giêsu đã vẽ nên một bức chân dung rõ nét về sứ mạng của Ngài và đồng thời cũng vạch trần căn bệnh tâm linh của những người đang chỉ trích Ngài. “Người khỏe mạnh”, một cách mỉa mai, chính là những người Biệt phái. Họ tự cho mình là công chính, không tì vết, và do đó, không cảm thấy cần đến ơn cứu độ. Sự tự mãn thiêng liêng này chính là căn bệnh trầm trọng nhất, một thứ kiêu ngạo che mắt họ khỏi việc nhận ra nhu cầu sâu xa nhất của chính mình. Ngược lại, “người đau ốm” chính là Mátthêu và những người tội lỗi. Điều quan trọng không phải là mức độ tội lỗi của họ, mà là việc họ ý thức được thân phận yếu đuối, bệnh tật của mình. Chính sự tự nhận biết này, sự khiêm tốn nhìn nhận mình cần được chữa lành, đã mở toang cánh cửa tâm hồn để Lòng Thương Xót của vị “Thầy thuốc Giêsu” bước vào và cứu chữa.
Để làm cho bài học thêm sâu sắc, Chúa Giêsu còn giao cho họ một “bài tập về nhà”: “Hãy về học cho biết lời này nghĩa là gì: “Ta muốn lòng nhân chứ đâu cần lễ tế” (Hs 6,6)”. Lời yêu cầu này cho thấy những người Biệt phái tuy thuộc lòng Kinh Thánh nhưng lại không nắm được trái tim của sứ điệp, không hiểu được điều Thiên Chúa thực sự khao khát. Từ “lòng nhân” trong bản dịch tiếng Việt, hay “mercy” trong tiếng Anh, chỉ diễn tả được một phần của từ gốc Do Thái là hesed.
Hesed không đơn thuần là lòng thương hại hay sự tha thứ. Nó là một khái niệm thần học vô cùng phong phú, bao hàm cả “tình yêu trung tín”, “lòng nhân hậu bền vững”, “sự tử tế” và “lòng trung thành” phát xuất từ một giao ước. Nó mang tính chủ động, bền bỉ và xây dựng mối tương quan. Những người Biệt phái dâng “lễ tế” (hy lễ, nghi thức) như một nghĩa vụ bên ngoài để được xem là công chính. Nhưng Thiên Chúa, qua miệng ngôn sứ Hôsê và giờ đây qua chính Con Một của Ngài, khẳng định rằng Ngài khao khát hesed—một trái tim biết yêu thương, một thái độ sống phản ánh chính bản tính của Ngài. Hành động của Chúa Giêsu khi đến với Mátthêu chính là sự biểu lộ cao nhất của hesed. Ngài không phá luật; Ngài đang sống trọn vẹn luật yêu thương của Thiên Chúa, một tình yêu đi trước mọi công trạng của con người.
Giáo huấn này của Chúa Giêsu vang vọng mạnh mẽ trong sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô. Khi được hỏi “Ngài là ai?”, ngài đã không ngần ngại trả lời: “Tôi là một tội nhân. Đây là định nghĩa chính xác nhất… Tôi là một tội nhân được Chúa đoái thương nhìn đến”. Lời tự thú này chính là tiếng nói của Mátthêu, của mỗi chúng ta khi đối diện với ánh mắt xót thương của Chúa. Hình ảnh Giáo hội như một “bệnh viện dã chiến” sau một trận đánh và lời khẳng định “Chúa không bao giờ mệt mỏi khi tha thứ; chính chúng ta mới mệt mỏi khi xin ơn tha thứ” làm cho sứ điệp Tin Mừng trở nên sống động và cấp bách cho thời đại hôm nay.
Từ Rêbecca đến Mátthêu: Dấu Chỉ của một Trái Tim Quảng Đại
Thoạt nhìn, câu chuyện dài về việc tìm vợ cho Isaac trong Bài đọc 1 có vẻ không liên quan trực tiếp đến việc Chúa Giêsu kêu gọi Mátthêu. Tuy nhiên, khi đào sâu, chúng ta sẽ khám phá một sự tương đồng đáng kinh ngạc trong tiêu chí lựa chọn của Thiên Chúa, cho thấy một sự nhất quán trong cách Ngài hành động xuyên suốt lịch sử cứu độ.
Người đầy tớ của ông Ápraham, khi đến bên giếng nước, đã không cầu xin một cô gái xinh đẹp hay giàu có. Ông cầu xin Thiên Chúa một dấu chỉ của lòng quảng đại phi thường, một biểu hiện cụ thể của hesed: “Cô gái nào… nói: ‘Mời ông uống, và cả lạc đà của ông, tôi cũng sẽ cho uống’, đó sẽ là người Chúa đã chọn cho tôi tớ Chúa là Isaac” (St 24,14). Hành động mà người đầy tớ cầu xin vượt xa sự hiếu khách thông thường. Cho mười con lạc đà uống nước no nê sau một hành trình dài băng qua sa mạc là một công việc cực kỳ vất vả, đòi hỏi sức lực và thời gian. Sự sẵn lòng và mau mắn của cô Rêbecca (“cô vội vàng…”) chính là một biểu hiện sống động của hesed—lòng nhân hậu, sự tử tế không tính toán, một trái tim cho đi mà không cần được yêu cầu.
Như vậy, cả hai bài đọc đều cho thấy Thiên Chúa không chọn người dựa trên sự “hoàn hảo” theo tiêu chuẩn lề luật hay xã hội. Người đầy tớ tìm kiếm một trái tim có khả năng thực hành hesed. Chúa Giêsu cũng tìm kiếm những trái tim ý thức mình cần hesed (lòng thương xót). Rêbecca được chọn vì lòng quảng đại cho đi của cô; Mátthêu được chọn vì sự khiêm tốn nhận biết mình cần được đón nhận. Cả hai đều cho thấy “lễ tế” mà Thiên Chúa ưa thích là một con tim tan vỡ, một tinh thần khiêm nhu, một tấm lòng quảng đại. Điều này liên kết hai bài đọc ở một mức độ thần học sâu sắc, cho thấy một sự nhất quán trong cách Thiên Chúa hành động. Lời đáp ca từ Thánh vịnh 106, “Hãy ca tụng Chúa, bởi Người nhân hậu, vì đức từ bi Người tồn tại muôn đời” , trở thành tiếng lòng của cả Rêbecca và Mátthêu. Đó là lời tạ ơn của những người đã kinh nghiệm được lòng nhân hậu (hesed) lạ lùng của Chúa, Đấng đã chọn họ không vì công trạng của họ, mà hoàn toàn do tình thương của Ngài.
Sống Lòng Thương Xót: Từ Bàn Thu Thuế đến Bàn Tiệc Nước Trời
Lời Chúa hôm nay đặt ra cho mỗi chúng ta một câu hỏi trực diện: Tôi đang đứng ở đâu trong câu chuyện này? Tôi có đang thuộc về nhóm Biệt phái, tự mãn với sự “công chính” của mình, dễ dàng xét đoán và xa lánh những người mà tôi cho là “tội lỗi”? Hay tôi đang ở trong nhóm của Mátthêu, can đảm nhìn nhận sự yếu đuối của mình và mở lòng đón nhận lòng thương xót của Chúa?.
Lời Chúa mời gọi chúng ta:
- Phá bỏ những “bàn thu thuế” trong tâm hồn: Đó là những định kiến, sự xét đoán, thái độ khinh miệt đối với những người khác biệt, những người mà chúng ta cho là “không xứng đáng”.
- Thực hành hesed trong đời sống: Như Rêbecca, hãy làm những hành vi tử tế vượt trên mức đòi hỏi tối thiểu, không tính toán thiệt hơn. Như Chúa Giêsu, hãy chủ động đến với những người bị gạt ra bên lề xã hội và Giáo hội, ngồi xuống với họ, lắng nghe họ, và trao cho họ ánh mắt của lòng thương xót thay vì sự phán xét.
- Trở thành kênh dẫn lòng thương xót: Thánh Mátthêu, sau khi được Chúa gọi, đã không giữ niềm vui cho riêng mình. Ông đã mở tiệc tại nhà, trở thành cầu nối cho những người tội lỗi khác được gặp gỡ Chúa. Mỗi chúng ta, sau khi nhận được lòng thương xót của Chúa, cũng được mời gọi trở thành “nhà truyền giáo của lòng thương xót” , để qua chúng ta, người khác cũng có thể cảm nghiệm được tình yêu chữa lành của Ngài.
Lạy Chúa Giêsu, vị Thầy thuốc nhân lành, xin chữa lành chúng con khỏi căn bệnh của sự tự mãn và kiêu ngạo. Xin ban cho chúng con trái tim của Ngài, một trái tim biết khao khát lòng nhân hơn lễ tế, để chúng con có thể nhìn thấy, yêu thương và phục vụ Ngài nơi những người anh chị em mà thế gian ruồng bỏ. Amen.
