Thánh Philomena: Ánh Sáng từ Hầm Mộ

“Đấng Làm Phép Lạ” Bí Ẩn của Thế Kỷ 19

Thánh Philomena là một trong những nhân vật độc đáo nhất trong Hiệp Thông Các Thánh: một trinh nữ tử đạo trẻ tuổi của Giáo hội sơ khai, vô danh trong suốt 1500 năm, để rồi gần như chỉ sau một đêm đã trở thành một trong những vị thánh chuyển cầu được yêu mến và quyền năng nhất của thế kỷ 19. Câu chuyện của ngài là một nghịch lý trung tâm: một vị thánh được nhiều Giáo hoàng và các vị thánh khác tôn vinh , nhưng sau này lại bị xóa khỏi lịch phụng vụ chung , gây ra sự hoang mang và tranh cãi.

Cuộc Khám Phá – Tiếng Vọng từ Hầm Mộ

Ngôi Mộ trong Hầm Mộ Priscilla (Ngày 24-25 tháng 5 năm 1802)

Câu chuyện về Thánh Philomena bắt đầu vào ngày 24 và 25 tháng 5 năm 1802, trong các cuộc khai quật tại Hầm mộ Priscilla trên đường Via Salaria ở Rôma. Các nhà khảo cổ đã phát hiện một ngôi mộ được niêm phong bằng ba tấm đất nung (terracotta). Trên các tấm này có một dòng chữ bị sắp xếp sai thứ tự: LUMENA / PAXTE / CUMFI. Khi được sắp xếp lại một cách chính xác, dòng chữ có nghĩa là Pax tecum, Filumena, tức là “Bình an cho con, Philomena”.  

Ngoài dòng chữ, các tấm gạch còn được vẽ các biểu tượng bằng sơn đỏ: một bông huệ (biểu tượng của sự trinh khiết), một cành lá cọ (biểu tượng của sự tử đạo), hai mỏ neo, ba mũi tên, và một cây roi, tất cả đều được giải thích là dấu hiệu của sự trinh khiết và những cuộc tra tấn mà ngài đã phải chịu đựng. Bên trong ngôi mộ, người ta tìm thấy hài cốt của một cô gái trẻ, được ước tính khoảng từ 12 đến 15 tuổi, cùng với một lọ thủy tinh nhỏ (ampulla) chứa một chất được cho là máu khô—một dấu hiệu quan trọng, theo quan niệm thời đó, để xác định một vị tử đạo.  

Hành Trình đến Mugnano (1805) và Sự Khởi Đầu của Lòng Sùng Kính

Năm 1805, một linh mục đến từ Mugnano del Cardinale, Ý, tên là Don Francesco De Lucia, khi đến thăm Kho Tàng Cổ Vật Kitô giáo của Vatican, đã cảm thấy một niềm vui thiêng liêng mãnh liệt khi đứng trước hài cốt của Thánh Philomena. Ngài đã xin phép đưa hài cốt về nhà thờ của mình. Sau một vài trở ngại, hài cốt đã được chuyển đến Mugnano vào ngày 10 tháng 8 năm 1805—một ngày mà sau này được mạc khải là trùng với ngày thánh nữ về trời. Hài cốt của ngài hiện được tôn kính tại Đền Thánh Philomena (trước đây là Nhà thờ Đức Mẹ Ban Ơn) ở Mugnano del Cardinale.  

Ngay khi hài cốt của ngài được cung nghinh, các phép lạ bắt đầu xảy ra một cách dồn dập và lạ lùng, khiến ngài nhanh chóng được mệnh danh là “Đấng Làm Phép Lạ” (Thaumaturga). Phép lạ đầu tiên được ghi nhận là việc chữa lành cho một em bé mù bằng dầu từ cây đèn cháy trước hài cốt của ngài. Điều này đã biến Mugnano thành một trung tâm hành hương lớn.  

Sự phát triển lòng sùng kính Thánh Philomena cho thấy một động lực đáng chú ý trong việc công nhận các vị thánh. Lòng sùng kính không bắt đầu từ một sắc lệnh chính thức của Giáo hội, mà từ kinh nghiệm thiêng liêng cá nhân của một linh mục duy nhất (Cha De Lucia) và sau đó là bằng chứng không thể chối cãi của các phép lạ. Hài cốt của ngài đã được tìm thấy nhưng gần như bị “lãng quên” trong kho của Vatican. Chính kinh nghiệm chủ quan của Cha De Lucia về “niềm vui thiêng liêng” là chất xúc tác đưa hài cốt từ nơi cất giữ đến một nơi được tôn kính. Việc đặt hài cốt tại một đền thờ công cộng ở Mugnano đã tạo điều kiện cho các phép lạ được chứng kiến và loan truyền. Những phép lạ này, đặc biệt là những phép lạ nổi bật, sau đó đã buộc hàng giáo phẩm phải điều tra và cuối cùng ban hành sự chuẩn nhận chính thức. Điều này cho thấy một sự tương tác mạnh mẽ: nếu không có lòng sùng kính ban đầu của Cha De Lucia, hài cốt có thể đã mãi mãi nằm trong bóng tối. Nếu không có các phép lạ sau đó, lòng sùng kính của ngài có lẽ chỉ là một vấn đề cá nhân.

Cuộc Đời được Mạc Khải – Câu Chuyện về một Trinh Nữ Tử Đạo

Địa Vị của Mạc Khải Tư

Điều quan trọng cần làm rõ ngay từ đầu là câu chuyện về cuộc đời của Thánh Philomena không đến từ các ghi chép lịch sử hay Kinh Thánh, mà từ một mạc khải tư. Giáo hội không đòi hỏi các tín hữu phải tin vào các mạc khải tư như một phần của kho tàng đức tin. Sự chấp thuận của Thánh Bộ Giáo Lý Đức Tin (trước đây là Thánh Bộ) vào ngày 21 tháng 12 năm 1833 có nghĩa là nội dung của mạc khải không đi ngược lại đức tin và luân lý, và có thể được tin tưởng và phổ biến một cách đạo đức. Trọng tâm vẫn luôn là sự thánh thiện đã được chứng minh qua các phép lạ của ngài.  

Mạc Khải cho Nữ tu Maria Luisa di Gesù

Câu chuyện về cuộc đời Thánh Philomena được cho là do chính ngài mạc khải cho Nữ tu Maria Luisa di Gesù, một nữ tu Dòng Ba Đa Minh ở Napoli, bắt đầu từ tháng 8 năm 1833. Mạc khải này cũng được cho là đã được ban cho hai người khác không quen biết nhau, với các tường thuật giống hệt nhau.  

Nguồn Gốc Hoàng Gia và Đức Tin Kitô Giáo

Theo mạc khải, Philomena là con gái của một vị vua cai trị một tiểu quốc Hy Lạp. Cha mẹ ngài, trước đây là người ngoại giáo, đã trở lại đạo Kitô và được ban ơn sinh ra ngài vào ngày 10 tháng 1. Tên đầu tiên của ngài là “Lumina” (Ánh Sáng) và sau đó là “Filumena” – Filia Luminis hay “Người Con Gái của Ánh Sáng” – để tôn vinh ánh sáng đức tin mà ngài đã được sinh ra qua Bí tích Rửa tội.  

Lời Khấn Trinh Khiết và Xung Đột với Diocletian

Năm 11 tuổi, ngài đã khấn giữ mình đồng trinh vì Chúa Kitô. Năm 13 tuổi, ngài cùng cha mẹ đến Rôma để đàm phán hòa bình với Hoàng đế Diocletian. Vị hoàng đế, say mê vẻ đẹp của ngài, đã đòi cưới ngài làm vợ.  

Những Lời Nói của Ngài – Một Chứng Tá Đức Tin

Phần này sẽ trích dẫn những câu nói được cho là của ngài từ mạc khải, trả lời trực tiếp yêu cầu của người dùng:

• Khi bị cha mẹ ép buộc: “Cha mẹ có muốn rằng, vì tình yêu một người đàn ông, con lại phá vỡ lời hứa đã lập với Chúa Giêsu Kitô không? Sự trinh khiết của con thuộc về Người. Con không còn quyền định đoạt nó nữa.”.  
• Khi cha mẹ van xin vì quê hương: “Thiên Chúa là Cha con và Thiên Đàng là mẹ con… Thiên Chúa và đức trinh khiết phải được đặt lên hàng đầu. Vương quốc và quê hương của con là Thiên Đàng.”.  
• Với Hoàng đế Diocletian: “Ta không quan tâm đến ngài như một người tình, cũng chẳng sợ hãi ngài như một bạo chúa.”.  

Cuộc Tử Đạo

Câu chuyện về các cuộc tra tấn và sự can thiệp của Thiên Chúa diễn ra tuần tự:

1. Tù đày và Đánh đòn: Bị giam cầm 40 ngày, ngài được Đức Trinh Nữ Maria viếng thăm và an ủi. Sau đó, ngài bị đánh đòn dã man, nhưng hai thiên thần đã chữa lành các vết thương cho ngài bằng một loại dầu thơm từ trời.  
2. Dìm Sông: Một mỏ neo được buộc vào cổ ngài và ngài bị ném xuống sông Tiber. Hai thiên thần đã cắt đứt dây thừng và đưa ngài lên bờ sông mà không hề hấn gì.  
3. Bắn Tên: Ngài bị bắn bằng các mũi tên. Lần đầu, ngài được chữa lành. Lần thứ hai, các mũi tên quay ngược lại và giết chết những người bắn cung.  
4. Chém Đầu: Cuối cùng, khi thấy dân chúng trở lại đạo vì những phép lạ này, Diocletian đã ra lệnh chém đầu ngài. Sự việc này xảy ra vào thứ Sáu, ngày 10 tháng 8, lúc 3 giờ chiều, cùng ngày và giờ Chúa Kitô qua đời.

Thời Đại của Phép Lạ – Sự Chuẩn Nhận của Giáo Hoàng và Lòng Tôn Kính của các Thánh

“Đấng Làm Phép Lạ” và những Tín Hữu Vĩ Đại của Ngài

• Đấng đáng kính Pauline Jaricot: Câu chuyện chi tiết về “Phép lạ vĩ đại ở Mugnano” của bà vào năm 1835 là một điểm nhấn. Bà bị bệnh tim nặng và gần kề cái chết, đã thực hiện một cuộc hành trình đầy nguy hiểm đến Mugnano. Bà đã được chữa lành hoàn toàn tại đền thánh. Phép lạ này là chất xúc tác chính cho sự công nhận chính thức của Giáo hội, vì bà đã đích thân trình bày trường hợp của mình với Đức Giáo hoàng Grêgôriô XVI.  
• Thánh Gioan Vianney, Cha sở xứ Ars: Ngài là người sùng kính Thánh Philomena nổi tiếng và nhiệt thành nhất. Ngài biết đến thánh nữ qua bà Pauline Jaricot. Ngài đã xây một nhà nguyện để tôn vinh thánh nữ, cho rằng vô số phép lạ xảy ra ở Ars là nhờ lời chuyển cầu của ngài, và gọi ngài là “Ánh Sáng Mới của Giáo hội Chiến Đấu”. Ngài có câu nói nổi tiếng: “Tôi không làm phép lạ… Hãy đến với Thánh Philomena”. Ngài cũng đã soạn một Kinh Cầu nổi tiếng để tôn vinh thánh nữ.  

Một Thế Kỷ được các Giáo Hoàng Ưu Ái: Vòng Tay của Giáo Hội

Lòng sùng kính Thánh Philomena đã được củng cố vững chắc nhờ sự ủng hộ mạnh mẽ từ một loạt các giáo hoàng thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.

Bảng 1: Lòng Sùng Kính của các Giáo Hoàng và Thánh Nhân đối với Thánh Philomena
Đức Giáo hoàng Lêô XII (1823-1829)
Đức Giáo hoàng Grêgôriô XVI (1831-1846)
Chân phước Giáo hoàng Piô IX (1846-1878)
Đức Giáo hoàng Lêô XIII (1878-1903)
Đức Giáo hoàng Thánh Piô X (1903-1914)
Các Thánh Nhân Sùng Kính Khác

Sự bùng nổ lòng sùng kính Thánh Philomena trong thế kỷ 19 không phải là ngẫu nhiên. Nó đóng vai trò như một “sự điều chỉnh” thiêng liêng đối với chủ nghĩa duy lý, duy vật và chống giáo sĩ của thời kỳ hậu Khai sáng. Câu chuyện của ngài là một thách thức trực tiếp đối với thế giới quan này. Thế kỷ 19 được đánh dấu bằng sự hoài nghi đối với những điều siêu nhiên. Câu chuyện của Thánh Philomena lại hoàn toàn là siêu nhiên: sự can thiệp của các thiên thần, những cuộc chữa lành kỳ diệu và sức mạnh của đức tin vượt trên cả quyền lực thế tục lớn nhất thế giới (Hoàng đế). Các phép lạ được cho là do ngài thực hiện không hề tinh vi; chúng công khai, không thể chối cãi và thường không thể giải thích được về mặt y học, như trường hợp chữa lành của Pauline Jaricot. Các Giáo hoàng và các Thánh, những nhà lãnh đạo chính của Giáo hội trong cuộc chiến chống lại chủ nghĩa hiện đại và thế tục hóa, đã đón nhận ngài với một lòng nhiệt thành phi thường. Sự bảo vệ mạnh mẽ của Thánh Piô X đối với lòng sùng kính ngài đặc biệt có ý nghĩa, vì vai trò của ngài là “vị giáo hoàng chống lại chủ nghĩa hiện đại”. Do đó, Thánh Philomena có thể được hiểu là một “dấu chỉ” mà Thiên Chúa ban cho một thời điểm lịch sử cụ thể, nhằm làm sống lại đức tin, hy vọng và lòng bác ái bằng cách chứng tỏ quyền năng của Ngài một cách hữu hình, kỳ diệu.

“Vấn Đề Philomena” – Giải Đáp Tranh Cãi

Tranh Luận Khảo Cổ: Phê Bình của Marucchi

Đầu thế kỷ 20, nhà khảo cổ học có ảnh hưởng nhưng gây tranh cãi Orazio Marucchi đã đưa ra các lý thuyết làm dấy lên nghi ngờ đáng kể. Ông cho rằng các tấm gạch đã được tái sử dụng từ một ngôi mộ khác; các biểu tượng chỉ mang tính trang trí; và lọ thủy tinh chứa nước hoa chứ không phải máu. Kết luận của ông là hài cốt này không phải của một vị tử đạo tên là Philomena.  

Sự Minh Oan Khoa Học: Phân Tích Năm 2005

Để giải quyết những tranh cãi này, một nghiên cứu khoa học đã được tiến hành vào năm 2005 theo yêu cầu của đền thánh Mugnano. Các phát hiện đã bác bỏ các lý thuyết của Marucchi:  

• Phân tích vữa: Phân tích vữa cho thấy các tấm gạch chỉ được đặt một lần và không bị tái sử dụng.  
• Sắp xếp gạch: Việc sắp xếp sai thứ tự được giải thích là do một tấm gạch lớn hơn đã bị vỡ để vừa với không gian.  
• Xác nhận máu: Cặn trong lọ được xác nhận là máu người, cùng với một mảnh xương nhỏ, là bằng chứng mạnh mẽ về một cái chết dữ dội.  
• Niên đại: Ngôi mộ được xác định niên đại vào khoảng năm 202 sau Công nguyên, sớm hơn nhiều so với triều đại của Diocletian.  

Vấn Đề Phụng Vụ: Sắc Lệnh Năm 1961 và Hậu Quả

Vào ngày 14 tháng 2 năm 1961, Thánh Bộ Lễ Nghi đã ban hành một chỉ thị có nội dung: Festum autem S. Philumenae V. et M. quolibet calendario expungatur (“Lễ Thánh Philomena, Trinh nữ và Tử đạo, sẽ bị xóa khỏi mọi lịch”).  

Điều này cần được hiểu một cách chính xác: đây là một biện pháp kỷ luật phụng vụ, không phải là một tuyên bố tín lý. Nó không “giải thánh” hay tuyên bố ngài không tồn tại. Lý do được đưa ra là thiếu bằng chứng lịch sử về cuộc đời của ngài (vốn dựa trên mạc khải tư) và sự vắng mặt của ngài trong Sách Các Thánh Tử Đạo Rôma cổ đại.  

Tuy nhiên, một sự làm rõ quan trọng đã được đưa ra vào năm 1964. Đáp lại yêu cầu từ Giám mục Nola và Giám đốc Đền Thánh, Vatican đã trả lời: È stato tolto il culto liturgico, è rimasto inalterato il culto popolare. (“Việc tôn thờ phụng vụ đã bị loại bỏ, lòng sùng kính bình dân vẫn không thay đổi.”) Giáo hội đã cho phép một cách rõ ràng việc tiếp tục tôn kính ngài, tổ chức các lễ hội bên ngoài và cử hành Thánh lễ từ phần chung của một Trinh nữ Tử đạo.  

Trường hợp của Thánh Philomena là một ví dụ điển hình về sự phân biệt của Giáo hội giữa lịch phụng vụ chính thức, phổ quát và lòng sùng kính bình dân được chuẩn nhận ở địa phương. Cuộc cải cách năm 1961 nhằm mục đích tạo ra một lịch dựa trên các tiêu chí lịch sử khắt khe hơn, điều mà câu chuyện của Philomena (dựa trên mạc khải) không đáp ứng được. Tuy nhiên, Giáo hội đã không dập tắt một lòng sùng kính đã mang lại những hoa trái thiêng liêng rõ ràng như vậy (phép lạ, sự hoán cải, lòng sùng kính của các thánh). Điều này cho thấy khả năng của Giáo hội trong việc duy trì kỷ luật phụng vụ trong khi vẫn tôn trọng và xác nhận đời sống thiêng liêng đích thực của các tín hữu.

Phụng Vụ và các Hình Thức Sùng Kính Thánh Philomena

Ngày Lễ và Lời Nguyện Phụng Vụ

• Ngày lễ truyền thống của ngài là ngày 11 tháng 8. Ngày này được chọn để gần với ngày kỷ niệm cuộc tử đạo của ngài và ngày hài cốt của ngài đến Mugnano (ngày 10 tháng 8). Vì ngày 10 tháng 8 là lễ Thánh Laurenxô, nên ngày 11 đã được chọn.  
• Lời Nguyện Nhập Lễ (Collecta) từ Sách Lễ Rôma trước năm 1961:
  • Tiếng Latin: “Da, quaesumus, Domine, peccatorum nostrorum veniam: et intercessione beatae Philumenae Virginis et Martyris tuae, quae tibi grata semper exsistit, et excellentia castitatis, et omnis virtutis professione; nobis indulgentiam largiaris.”
  • Tiếng Việt: “Lạy Chúa, chúng con nài xin Chúa tha thứ tội lỗi cho chúng con nhờ lời chuyển cầu của Thánh nữ Philomena, trinh nữ và tử đạo, người luôn đẹp lòng Chúa nhờ đức khiết tịnh cao cả và việc thực hành mọi nhân đức. Amen.”.  

Đền Thánh tại Mugnano del Cardinale

Đây là đền thánh chính, điểm đến của các tín hữu hành hương từ khắp nơi trên thế giới. Hài cốt của ngài được đặt trong một hình nộm bằng sáp có kích thước như người thật, nằm trong một hòm kính.  

Dây Thánh Philomena

Đây là một hình thức sùng kính chính yếu, được Thánh Gioan Vianney phân phát lần đầu và được Đức Giáo hoàng Lêô XIII chuẩn y.  

• Mô tả: Một sợi dây gồm các sợi chỉ màu trắng và đỏ (bằng len, lanh hoặc cotton) tượng trưng cho sự trinh khiết và sự tử đạo của ngài.  
• Mục đích: Đeo để được bảo vệ, để nhận được ơn khiết tịnh và để lớn lên trong đức tin.  
• Quy tắc: Phải được một linh mục làm phép. Những người đeo dây được khuyến khích đọc kinh hằng ngày: “Lạy Thánh Philomena, trinh nữ và tử đạo, xin cầu cho chúng con, để nhờ lời chuyển cầu quyền thế của ngài, chúng con có thể nhận được sự trong sạch của tâm trí và trái tim, là điều dẫn đến tình yêu hoàn hảo của Thiên Chúa. Amen”.  

Dầu Thánh Philomena

Đây là một á bí tích có nguồn gốc từ dầu của cây đèn cháy trước hài cốt ngài tại đền thánh Mugnano.  

• Nguồn gốc: Phép lạ đầu tiên tại Mugnano liên quan đến một người mẹ xức dầu này lên mắt con trai bị mù của mình, và cậu bé đã được sáng mắt.  
• Sử dụng: Dầu đã được làm phép này được phân phát khắp thế giới để xức cho người bệnh, cùng với một lời cầu nguyện xin ngài chuyển cầu cho sự chữa lành tâm hồn và thể xác.  

Chuỗi Kinh và các Lời Nguyện Khác

• Chuỗi Kinh: Gồm ba hạt màu trắng (tôn vinh Ba Ngôi Cực Thánh) và mười ba hạt màu đỏ (tượng trưng cho mười ba năm sống của ngài).  
• Kinh Cầu: Kinh Cầu nổi tiếng do Thánh Gioan Vianney sáng tác sẽ được cung cấp dưới đây.
• Tuần Cửu Nhật: Một phiên bản phổ biến của Tuần Cửu Nhật kính Thánh Philomena cũng được nhiều người sử dụng để cầu xin sự chuyển cầu của ngài cho các nhu cầu khác nhau.

Hình Ảnh và Bổn Mạng

Hình Ảnh: Ngôn Ngữ của các Biểu Tượng

Thánh Philomena thường được khắc họa là một cô gái trẻ với vương miện hoa. Các biểu tượng chính của ngài bao gồm:

• Mỏ neo: Tượng trưng cho cả niềm hy vọng và nỗ lực dìm ngài xuống sông Tiber.  
• Mũi tên: Đại diện cho những nỗ lực giết ngài bằng cách bắn tên.  
• Cành lá cọ: Biểu tượng phổ quát của sự tử đạo.  
• Bông huệ: Biểu tượng phổ quát của sự trong sạch và trinh khiết.  

Bổn Mạng: Một Vị Thánh cho Nhiều Nhu Cầu

Thánh Philomena là bổn mạng của nhiều đối tượng và nhu cầu, bao gồm: trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và thanh thiếu niên ; những trường hợp vô vọng hoặc nan giải ; người bệnh ; các linh mục và công việc của các ngài ; Dòng Con Đức Mẹ ; và Hội Mân Côi Sống.  

Kết Luận: Những Bài Học từ “Người Con Gái của Ánh Sáng”

Câu chuyện về Thánh Philomena mang lại những bài học thiêng liêng sâu sắc và bền vững.

• Một Mẫu Gương về Đức Hạnh Anh Hùng: Ngài là một tấm gương mạnh mẽ về sự trong sạch, lòng can đảm và sự cam kết không lay chuyển với Chúa Kitô, ngay cả khi đối mặt với áp lực và đau khổ tột cùng. Cuộc đời ngài dạy về giá trị của đời sống đồng trinh thánh hiến và tầm quan trọng của việc ưu tiên Thiên Chúa trên hết mọi quyền lực và tình cảm trần thế.  
• Một Minh Chứng về Quyền Năng của Thiên Chúa: Câu chuyện của ngài, đầy dẫy phép lạ, cho thấy quyền năng của Thiên Chúa được thể hiện trọn vẹn trong sự yếu đuối. Một cô gái 13 tuổi, qua đức tin của mình, đã làm bối rối một Hoàng đế Rôma. Lời chuyển cầu quyền thế của ngài ngày nay tiếp tục cho thấy rằng các thánh trên trời vẫn đang hoạt động và quan tâm đến chúng ta.  
• Một Hướng Dẫn để Điều Hướng Đức Tin và Lý Trí: “Vấn đề Philomena” dạy cho các tín hữu cách giữ gìn sự cân bằng lành mạnh giữa lòng sùng kính bình dân và nghiên cứu lịch sử. Nó khẳng định rằng trong khi Giáo hội coi trọng sự thật lịch sử, bằng chứng cuối cùng của sự thánh thiện nằm ở một cuộc đời sống cho Thiên Chúa và hoa trái của sự chuyển cầu, vốn là một hồng ân của Thiên Chúa.  
• Một Mỏ Neo Hy Vọng: Trong một thế giới thường bị bao phủ bởi bóng tối và tuyệt vọng, Thánh Philomena, “Người Con Gái của Ánh Sáng,” vẫn là một ngọn hải đăng của niềm hy vọng, một người bạn quyền thế trên trời, và một “ánh sáng mới cho Giáo hội Chiến Đấu”.